Escaleert het conflict tussen Israël en Libanon tot een grootschalige oorlog?

Tussen Israël en de Libanese militie Hezbollah volgen de raketaanvallen en bombardementen elkaar snel op. Komt hier een grote oorlog in het Midden-Oosten van? Geen van beide partijen heeft daar belang bij, relativeert professor internationale politiek Sven Biscop.

Wat begon met de sabotage – wellicht door de Israëlische geheime dienst – van duizenden beepers en walkietalkies van de Libanese Hezbollah-milities, is intussen uitgedraaid op wederzijdse raketaanvallen en bombardementen. Er zijn al honderden doden en duizenden gewonden gevallen. Israël probeert in het zuiden van Libanon een bufferzone te creëren, maar kan dat geen verreikende gevolgen hebben in een kruitvat als het Midden-Oosten? “Als de Israëli’s de ultieme stap zetten en een grondoffensief tegen Libanon opstarten, zal de tegenpartij zich niet zomaar overgeven”, zegt Sven Biscop, professor internationale politiek aan de Universiteit Gent en het Egmont Instituut. “Dan ben je vertrokken voor een oorlog die niet per se lang hoeft te duren, maar wel intens kan worden. Heeft Israël daartoe de middelen? Dat denk ik wel. Maar wat zou dat Israël opbrengen, behalve het politiek overleven van premier Benjamin Netanyahu en zijn regering? Ik zie niet in hoe een escalatie van het conflict de staat Israël een strategisch voordeel zou kunnen opleveren.”

Zijn Hezbollah en zijn broodheer Iran uit op een escalatie?

SVEN BISCOP. “Volgens mij niet. Sinds de aanslag van de Palestijnse organisatie Hamas op Israël op 7 oktober vorig jaar moeten Hezbollah en Iran hun achterban tevreden houden en hun reputatie vrijwaren, wat hen tot actie dwingt. Maar je voelt dat ze niet op zoek zijn naar de grote escalatie. Er zijn aanwijzingen dat Hamas met zijn aanslag verder is gegaan dan wat Iran had verwacht of graag had gezien. Is Iran bereid de grote confrontatie met Israël aan te gaan? Ik denk het niet, omdat ook Iran daar weinig bij te winnen heeft.”

Als we louter over militaire sterkte spreken, kan Israël het dan langer uitzingen dan Iran?

BISCOP. “Israël heeft natuurlijk een ervaren en hoogtechnologisch leger. Maar de vorige inval van Israël in Libanon, in 2006, is in feite uitgelopen op een mislukking. De bedoeling van Israël was Hezbollah permanent uit te schakelen, maar dat is niet gelukt. Israël heeft zich teruggetrokken, zonder dat het iets aan de toestand had kunnen veranderen. In zekere zin gebeurt nu hetzelfde in Gaza. Israël heeft daar het militaire overwicht en kan zo veel mensen doden en veel gebouwen vernielen. Maar dat militaire effect vertaalt zich niet automatisch in een politiek effect op lange termijn. Dus, militair overwicht volstaat niet voor Israël om zijn doelstellingen te bereiken. Want een militaire oplossing is er niet voor dit conflict. Uiteindelijk moet je dit diplomatiek oplossen.”

Maar dat laatste ziet u niet meteen gebeuren?

BISCOP. “Dat is moeilijk in te schatten. De gesprekken lopen. Ik denk dat Iran, de Verenigde Staten en Saudi-Arabië het liefst tot een vergelijk tussen Israël en Hamas en Hezbollah zien komen. Maar Israël moet meewillen. En uiteraard moet ook Hamas oprecht willen praten.”

Voor wapenleveringen hangt Israël voor een groot deel van de Verenigde Staten af. Maakt dat Israël kwetsbaar?

BISCOP. “Dat is duidelijk. Maar tegelijk weten de Israëli dat de Verenigde Staten het zich niet kunnen permitteren hen zomaar te laten vallen. Daarvoor is de steun aan Israël te veel verweven met de Amerikaanse binnenlandse politiek. En over een dikke maand zijn er verkiezingen in de Verenigde Staten. Dus, zo gemakkelijk zullen de Amerikanen Israël niet laten vallen, hoever het land ook gaat in de oorlog. Dat geeft speelruimte aan premier Netanyahu. Hij weet dat hij heel ver kan gaan. De Amerikanen zullen hem daarom niet expliciet steunen. Maar hem laten vallen of zelfs tegenwerken, dat zie ik de Amerikanen niet snel doen.”

De Palestijnse kwestie speelt toch ook een rol in de Amerikaanse politiek, alvast voor de Democraten?

BISCOP. “Een deel van de Democratische achterban beschouwt de Palestijnse eisen inderdaad als legitiem, en heeft het daarom moeilijk met de Amerikaanse steun aan Israël. Maar het Democratische partij-establishment zit eerder op de klassieke Amerikaanse lijn van steun aan Israël.”

Wat kan Europa doen om een escalatie van het conflict te vermijden?

BISCOP. “Europa heeft jammer genoeg bijna geen gewicht in deze kwestie. Lange tijd hebben we die regio in het Midden-Oosten nooit als een prioriteit gezien. Bovendien zijn we intern zwaar verdeeld over de Palestijnse kwestie. Om het cru te zeggen: ik denk dat het de spelers in dit conflict weinig kan schelen wat de Europese Unie denkt.”

Is dat niet een beetje beschamend voor Europa, gezien zijn geopolitieke ambitie?

BISCOP. “Ja, dat is waar.”

Hoe moet het nu verder? Kan het conflict tussen Israël en zijn tegenstanders ooit eindigen?

BISCOP. “Op korte termijn verwacht ik weinig. Zeker de Amerikanen zullen geen grote initiatieven nemen, zo kort voor de verkiezingen. Wat nog losstaat van de vraag wat de Amerikanen überhaupt zouden kunnen doen. Ik heb dus niet direct een gemakkelijk antwoord. De eerste stap is de afronding van de gesprekken tussen Israël en Hamas over een nieuwe oplossing voor Gaza. Dan kunnen de gesprekken volgen over de andere problemen. De gesprekken tussen Israël en Hamas lopen, maar het is moeilijk te zeggen of die tot iets zullen leiden. Ik vrees dat het Palestijnse vraagstuk nog heel lang voor explosiegevaar zal zorgen.”