‘Er zijn geen onmiddellijke oplossingen meer’

Verzekeraars, zoals de Franse groep AXA, maken zich steeds meer zorgen over de aanslepende eurocrisis en lage rentestand. “Banken kunnen een beroerte krijgen, verzekeraars sterven aan leukemie”, zegt Henri de Castries, de CEO van AXA.

Een kasteel in de omgeving van Bordeaux is jaarlijks het toneel voor een ontmoeting van de top van de Franse groep AXA met de internationale pers. Een jaar geleden verduidelijkte de grootste verzekeraar ter wereld er zijn strategisch businessplan tot 2015. De groei moet komen van nieuwe markten als Azië, Turkije en Mexico, waar de verspreiding van verzekeringsproducten laag is. Die groeistrategie wordt gefinancierd met de cashflow die AXA in zijn mature markten boekt. Daartoe behoren de meeste landen van Europa, ook België. De klemtoon ligt op kostenbeheersing, efficiëntie, winstoptimalisatie en goed beheer van de reserves.

Dit jaar bevestigt AXA zijn geloof in deze strategie, ondanks de bezorgdheid over de eurocrisis en andere macro-economische onevenwichten. Verzekeraars mogen dan al minder problemen kennen dan de banken en een totaal verschillend dna hebben, dat de crisis in de eurozone maar niet opgelost geraakt en de rente nog jaren laag lijkt te blijven, is een bron van onrust. In tegenstelling tot banken die plots kunnen kapseizen door een liquiditeitscrisis, sterven verzekeraars een langzame dood als gevolg van een langdurige waardevermindering van hun activa. “Banken kunnen een beroerte krijgen, verzekeraars sterven aan leukemie”, formuleert Henri de Castries, de CEO van AXA, het plastisch.

Ook de toezichthouders beginnen zich zorgen te maken. De Financial Stability Board (het overkoepelende orgaan van toezichthouders en centrale bankiers) kwam in Hongkong bijeen, onder meer om een lijst van systeembelangrijke verzekeringsmaatschappijen op te stellen. Deze instellingen zouden dan, naar analogie met de systeembelangrijke banken, eventueel strengere kapitaaleisen opgelegd krijgen.

Rente is artificieel laag

Volgens De Castries is dat zinloos. Hij ziet twee systeemrisico’s voor verzekeringsmaatschappijen: de aanslepende eurocrisis en “de artificieel lage rente op lange termijn. Net deze twee factoren liggen buiten onze invloedssfeer. Als management hebben wij er geen greep op. Het zijn de politici en de centrale bankiers die daarvoor verantwoordelijk zijn.”

De lage rente is volgens De Castries slecht voor de wereldeconomie. “De centrale bankiers houden de rente op lange termijn artificieel laag om de banken toe te laten zich goedkoop te herfinancieren. Vooral in de VS schiet de overheid met haar kwantitatieve versoepeling te ver door. Zo creëer je slecht gedrag. Er wordt niet meer op de lange termijn geïnvesteerd omdat het rendement te laag is. Men neemt risico’s op de korte termijn waardoor de volatiliteit op de markten vergroot.”

Volgens Jacques de Vaucleroy, de Belg die de levensverzekeringstak van AXA leidt, vormt de lage rente geen bedreiging voor de langetermijnengagementen, maar wel voor de verkoop van nieuwe producten. “Als je het gegarandeerd rendement moet verlagen, kom je op een bepaald moment op een punt dat mensen hun geld liever op een spaarboekje laten staan.”

Als het onderwerp ‘eurocrisis’ aangesneden wordt, komt De Castries op dreef. “Europa heeft de kar voor de paarden gespannen door een eenheidsmunt te creëren zonder werk te maken van economische convergentie. De markten hebben Europa tien jaar het voordeel van de twijfel gegund. Sinds 2010 sloeg de stemming om. Ik geloof niet meer dat Europa op korte termijn kan evolueren tot een politieke of begrotingsunie.”

Mier leende aan krekel

Ook in een veralgemening van het Duitse model gelooft De Castries niet. “Je kan niet overal in Europa begrotingen in evenwicht hebben. Er zullen altijd onevenwichten bestaan. Er moet een compromis komen. Het Duitse model kan niet overleven op een Europese ruïne, maar de Zuid-Europeanen kunnen ook niet blijven de zakken van de Duitsers leeghalen. Het probleem in de eurozone lijkt soms als de sparende mier versus de potverterende krekel, maar het is complexer dan dat. De mier heeft haar geld uitgeleend aan de krekel.”

De crisis is in die mate geëscaleerd dat er geen onmiddellijke, goede oplossingen meer bestaan. “Ik vrees dat we de rekening moeten betalen voor de zonden van een generatie Europeanen die te veel geld uitgegeven heeft en die de perimeter van Europa uitgebreid heeft tot 27 landen in plaats van met een beperktere kern in de diepte te werken aan structurele hervormingen.” Waarna nog een sneer richting politici volgt. “Zij hebben van Europa een zondebok gemaakt. Voor de goede ontwikkelingen eisen ze zelf de eer op, terwijl de maatregelen die moeilijk liggen bij het kiespubliek ‘de schuld van Europa’ zijn.”

Toch gaat De Castries er niet van uit dat het tot een ontmanteling van de eurozone komt. “De financiële en de menselijke gevolgen zouden heel groot zijn. Een implosie kan een lange periode van nulgroei veroorzaken, waardoor heel wat menselijk talent uit Europa zou wegtrekken.”

Stress-scenario’s

Toch stelde AXA vorig jaar al stress-scenario’s op om de gevolgen van een wanordelijk uiteenvallen van de eurozone in kaart te brengen, bevestigt Jean-Christophe Menioux, chief risk officer van de groep. Als gevolg van deze oefening werd met effecten geschoven op de balans van de lokale entiteiten: Italiaanse activa bij het Italiaanse AXA-filiaal, Belgische obligaties bij het Belgische, enzovoort.

“Bij een eventuele devaluatie daalt de waarde van de schulden, wat een goede zaak is. Daarom is het belangrijk dat er op de activakant effecten van lokale uitgevers staan, aangevuld met obligaties van sterkere landen.” AXA moet in staat zijn een opsplitsing van de eurozone te overleven in elk land waarin de verzekeraar actief is. “We zouden zwaargewond zijn, maar zeker niet dood.”

De voorbije jaren verminderde AXA zijn blootstelling op Griekenland tot nul. De aankoop van Spaanse en Italiaanse obligaties werd enkele maanden geleden stopgezet, zonder massaal obligaties van die landen te verkopen. Begin dit jaar had AXA nog 15 miljard euro staatsobligaties uit Italië in portefeuille en 8 miljard uit Spanje.

Ook De Castries bevestigt dat AXA een wanordelijke exit van Griekenland zou overleven zonder vers kapitaal te moeten tanken. Maar hij vreest dat een dergelijke exit neerkomt op het openen van de doos van Pandora. “Ik kan alleen maar hopen dat deze crisis op termijn leidt tot een beter management van de overheidsschuld, meer economische convergentie en structurele hervormingen die zorgen voor een relance van de groei.”

PATRICK CLAERHOUT IN BORDEAUX

“Ik geloof niet meer dat Europa op korte termijn kan evolueren tot een politieke of begrotingsunie” Henri de Castries