EMU KRIJGT KLAPPEN

1997 beloofde een moeilijk aanloopjaar te worden naar de Europese Monetaire Unie ( EMU). Vandaag, begin juni, is die uitspraak ongetwijfeld een understatement. De open oorlog tussen de Duitse regering en de centrale bank enerzijds en de overwinning van links in Frankrijk anderzijds vormen de recentste complicaties in het sowieso al erg moeilijke bevallingsproces van de EMU. De meeste analisten schatten de kans dat de EMU effectief op 1 januari 1999 van start zal gaan weer wat kleiner in.

Bondskanselier Helmut Kohl en minister van Financiën Theo Waigel discussieerden de voorbije weken achter gesloten deuren met de Bundesbank over de fel bevochten revaluatie van de Duitse goudreserves. Als de bondsregering een gedeelte van deze revaluatie wil gebruiken om het lopend begrotingstekort te dempen, is er ondubbelzinnig sprake van geldcreatie. De Bundesbank krijgt dan gelijk : de regering offert de onafhankelijkheid van de Duitse centrale bank op het altaar van de 3 %-norm uit het Verdrag van Maastricht.

De boekhoudkundige aanpassing van de waarde van de Duitse goudreserves hoeft niet per se tot geldschepping te leiden. Het is perfect denkbaar dat deze meerwaarden worden gebruikt om buitenlandse schulden terug te betalen. In dit geval wordt geen vers geld gecreëerd. Hoewel de concrete plannen van Kohl en Waigel nog altijd in een waas van geheimzinnigheid hangen, mag men ervan uit gaan dat de regering deze meerwaarden gedeeltelijk zal versluizen naar de lopende begroting.

Toen de Buba het internationaal gebruikte koosnaampje voor de gevreesde instelling uit Frankfurt merkte dat ze de regering niet kon doen afzien van het goudplan, nam ze een toch wel zeer ongewone beslissing. De Bundesbank richtte zich rechtstreeks tot het Duitse volk en klaagde de manier aan waarop de Duitse regering het orthodoxe geldbeleid van de centrale bank ondermijnt. Van waardige centrale bankiers die zich met veel élégance bewegen in chique salons degradeerden de Buba-toppers zich tot ordinaire straatvechters. In hun gevecht tegen de EMU treden zij nu in de fase van het hooliganisme.

Het staat buiten kijf dat de Bundesbank haar slotoffensief tegen het EMU-project heeft ingezet. Trends schreef al herhaaldelijk dat een meerderheid binnen de Buba de EMU helemaal niet ziet zitten. De reden daarvoor is van machiavellistische aard. Politiek heeft op de allereerste plaats te maken met macht en daarvan zijn zo leert de geschiedenis weinig mensen zo doordrongen als centrale bankiers. De Bundesbank deelt vandaag vanuit Frankfurt volkomen op eigen houtje de monetaire lakens uit in Europa. Binnen de EMU moet ze die macht evenwel delen met onder meer Fransen, Belgen en misschien zelfs Spanjaarden en Italianen. Van de idee alleen al moet een Duits centraal bankier gruwelen.

De Bundesbank levert vandaag een forse strijd voor het behoud van de eigen machtspositie. De voorbije maanden zag het ernaar uit dat de die-hards binnen de Buba zich bij het politieke EMU-dictaat zouden moeten neerleggen. Nu zien zij, op basis van redelijke gronden, hun kans schoon om terug te slaan. In de race naar de Maastrichtnormen inzake publieke financiën lopende begroting en overheidsschuld hebben de politici immers zelf de wapens voor deze aanval aan de Bundesbank overhandigd.

Dat de politieke klasse in Europa vandaag met een stevig geloofwaardigheidsprobleem zit, kan in belangrijke mate worden toegeschreven aan die normenrace. Zowat alle regeringen met de Franse, Italiaanse en Belgische op kop kieperden tijdens die rit zowat alle basisregels inzake orthodox beheer van de overheidsrekeningen overboord. Iedereen ging aan het sjoemelen en manipuleren dat het een lieve lust was. Dit alles tot meerdere eer en glorie van het grote Europese project waar we met z’n allen zoveel beter van zouden worden. In België bijvoorbeeld ging de zedenverwildering zo ver dat de Nationale Bank zelf in nota’s aan de regering uitlegde hoe ze de privatiseringsopbrengsten binnen de lopende begroting kon boeken zonder dat de Europese Commissie sancties kon opleggen.

De Bundesbank heeft de Duitse regering in een erg moeilijk parket gemanoeuvreerd. Ofwel drukken Kohl en Waigel hun goudrevaluatieplannen door en is het voor de Duitse publieke opinie meteen een uitgemaakte zaak dat de nieuwe Europese Centrale Bank zich maar weinig illusies zal moeten maken over reële onafhankelijkheid tegenover de politiek. De kans dat de regeringspartijen hiervoor in de parlementaire verkiezingen van volgend jaar lik op stuk krijgen, is reëel. Ofwel draaien de politici hun plannen terug, wat naast het evidente gezichtsverlies, meteen de quasi-zekerheid zou opleveren dat Duitsland dit noch volgend jaar de 3 %-norm inzake lopende begroting haalt.

Daarmee zou Duitsland in hetzelfde schuitje komen te zitten als Frankrijk, waar de linkse regering van Lionel Jospin een zwaar vergiftigd begrotingsgeschenk van de regering-Juppé erft. Het Franse begrotingstekort stormt dit jaar af op 3,8 % van het BBP. Dit betekent dat Frankrijk voor zo’n 60 miljard Franse frank maatregelen zal moeten uitwerken om de 3 %-norm te halen. Met de sleutelpositie die de communisten innemen, is het zeker dat dit via belastingverhogingen zal gebeuren. Links droomt, niet alleen in Frankrijk, van een vermogensbelasting. Op de financiële markten wet men de messen.

Johan Van Overtveldt