Elke dag Kerstmis

Voor Stany Van Haelst is de kerstdrukte al voorbij. Begin december hebben zijn 100.000 kerstbomen al een bestemming gekregen.

Elk jaar halen miljoenen Belgen een kerstboom in huis. De altijd groen blijvende naaldboom zou in de oud-Germaanse traditie symbool hebben gestaan voor vruchtbaarheid en de vernieuwing van het leven. In de negentiende eeuw, toen bleek dat de kerstboom niet te bannen was uit de huiskamers, werd er een christelijke uitleg gegeven aan deze traditie. De kerstboom stond vanwege de conische vorm symbool voor de Heilige Drievuldigheid.

Voor de nv Van Haelst betekenen kerstbomen dan weer gewoon business. De sparren die door vele Europese gezinnen zullen worden opgetuigd met slingers en kerstballen, omringen nu de woning en opslagplaatsen van kerstboomkweker Stany Van Haelst en zijn echtgenote Magda Van Halewyck. We trokken naar het landelijke Haasdonk voor een (naar oud-Germaanse traditie) vruchtbaar gesprek.

Top vijf

Petrus Van Haelst, de vader van huidig zaakvoerder Stany, richtte de firma in 1946 op. De hoofdactiviteit van het bedrijf bestond voornamelijk uit bosontginning. Vader Van Haelst leverde de steunbalken voor Limburgse en Waalse steenkoolmijnen, terwijl het kweken van (kerst)bomen op dat moment een kleine nevenactiviteit was. Toen zoon Stany zich bij zijn vader aansloot in 1973, zag hij de bui over de steenkoolmijnen al hangen. Hij besliste zich toe te spitsen op de kwekerijen. “Terwijl de mensen vroeger in de bossen op zoek gingen naar een mooi kerstexemplaar, begonnen boomkwekerijen in de jaren zeventig voor het eerst massaal sparren op landbouwgrond te kweken”, vertelt Van Haelst.

Met een afzet van 100.000 kerstbomen per jaar hoort het familiebedrijf bij de top vijf van de Belgische kerstboomkwekers. De voornaamste Belgische concurrenten zijn Altitud 500, Greencap en Istasse. Van Haelst en zijn echtgenote krijgen tijdens het planten en rooien hulp van seizoensarbeiders. In de Ardennen, waar de firma 75 hectare heeft, doen zelfstandige landbouwers het meeste werk.

Tot enkele jaren geleden was België het tweede grootste Europese exportland voor kerstbomen. Die positie speelde het inmiddels kwijt aan Duitsland, maar de Vlaamse en Ardense grond heeft niettemin troeven. Van Haelst: “Door de hoge ligging, 300 meter boven de zeespiegel, is het in de Ardennen meestal kouder, zijn er minder ziektes en is de grond zuurder. Dat is ideaal voor de meeste soorten sparren die we kweken. De droge zandgrond bij ons in het Waasland is dan weer perfect voor de Servische spar.” Dat is de voornaamste reden waarom Van Haelst gedeeltelijk uitweek naar de Ardennen. Maar de goedkopere grondprijzen speelden ook een grote rol.

Van Monaco tot Amerika

Van Haelst is een zuiver business-to-businessbedrijf, “maar voor particulieren in de buurt maken we graag een uitzondering”, zegt Stany. De klanten zijn hoofdzakelijk exporteurs, tuincentra, bloemencentra en groothandels. Ook steden en handelsverenigingen weten hem te vinden. Op die manier komen er Belgische kerstbomen onder meer in Monaco te staan. Ongeveer een derde van de kerstbomen komt in België terecht, de rest wordt uitgevoerd naar Groot-Brittannië (40 %), Frankrijk (40 %) en Italië (20 %). Van 20 oktober tot 15 november wordt aan de grossiers geleverd, daarna volgt de kleinhandel. Begin december zijn de meeste kerstbomen de deur uit. Met Schotse kwekerijen die de Britse markt beginnen in te palmen en Bretagne dat komt opzetten als een belangrijke leverancier in Frankrijk, hoopt Van Haelst zijn exportpositie te kunnen handhaven. Ook de voormalige Oostbloklanden vormen een bedreiging.

Daarnaast zijn er de klassieke risico’s voor elke boomkweker. Het klimaat bijvoorbeeld. Van Haelst: “Vorst tussen 15 mei en 15 juni doet de nieuwe scheuten afsterven en is dus rampzalig. Ook kunnen de uithoeken van de percelen te veel regen te verwerken krijgen. En als het te warm is, worden de bomen vaker aangetast door sparrenluis, rode spin of wortelschimmels.” Daarom worden de sparren minimaal tweemaal per week gecontroleerd en investeert Van Haelst regelmatig in onderzoek. Tegen woelende everzwijnen, hongerige herten en ongegeneerde kerstboomdieven worden de meeste kweekvelden afgespannen. De maatregelen beletten niet dat Van Haelst elk jaar gemiddeld een kwart van zijn bomen moet afschrijven. Nog eens een vierde wordt ‘tweede keus’. De helft van de sparren heeft de juiste grootte en een conische vorm, zonder grote openingen te vertonen.

Onstabiele winst

Naargelang van soort, grootte en kwaliteit wordt een kerstboom verkocht voor 2 tot 25 euro. Door de natuurlijke bedreigingen en de productiewijze (een interval van vijf tot tien jaar tussen planten en rooien) kunnen de prijzen sterk variëren. Daarom wil Van Haelst geen algemene uitspraken doen over gemiddelde prijzen. “Wie tien jaar geleden veel nordmannbomen heeft geplant en gespaard bleef van slechte weersomstandigheden, gaat een goed jaar tegemoet”, zegt hij. Die onstabiliteit blijkt ook uit de winstcijfers van Patri-Mina. In 2005 gaf de firma een winst van 20.660 euro aan, in 2006 38.449 euro en dit jaar 10.135 euro. Maar met een solvabiliteit van meer dan 98 % kan Van Haelst tegen een stootje.

Door Frederiek Ballière / Foto Piet Goethals