Jean-Pierre Hansen droomt van een Electrabel, Tractebel en Distrigas in één. Die strategie zet de Amerikaanse energiegigant Enron al enkele jaren om in de praktijk. Via agressief, innovatief, risicovol maar rendabel spel wil Enron de energieleider van de wereld worden. Vandaag blaast de liberalisatiewind de Texanen naar Europa. Enron maakt zich sterk dat het binnen afzienbare tijd in België met een eerste transactie kan uitpakken.
“Wij hebben Tractebel gered uit handen van de Amerikanen,” bedelde Gérard Mestrallet van Suez Lyonnaise des Eaux eind november om wat dankbaarheid in Le Soir. Of iedereen bij Tractebel zich ook gered voelt, is een andere vraag. In elk geval toonde Enron – op die energiemaatschappij doelde Mestrallet – meer dan gewone belangstelling om de Belgische energiegroep over te nemen.
Is het niet de nieuwe baas, een geduchte concurrent voor de hele Suez-groep is het in elk geval. Tractebel en Enron kruisen regelmatig de degens op het internationale energietoneel. Electrabel ziet Enron eerbare voorstellen doen aan haar grote, Belgische klanten. Ook Distrigas zal de gasmajor in de nabije toekomst ongetwijfeld op zijn pad ontmoeten. Zelfs Lyonnaise des Eaux kijkt beter uit: Enron heeft zich al ingekocht in de Europese waterbusiness.
De Philippe Bodson van Enron die de schone slaapster wakker kuste, heet Kenneth Lay. Onder zijn impuls is Enron op anderhalf decennium van ingedommelde gastransporteur doorgegroeid tot in de nok van de elektriciteitsindustrie – het bedienen van de kleine verbruiker – zonder daarbij een schakel over te slaan.
Energiesupermarkt
De Texanen beheren intussen, verspreid over dertig landen, ruim 30 miljard dollar activa – die in 1998 nog ietsje meer omzet genereerden (31,3 miljard dollar of ongeveer 1100 miljard frank) – verdeeld over vijf business units: Exploration en Production (olie- en gaswinning), Transportation & Distribution (gastransport en elektriteitsdistributie in de VS), Wholesale Energy Operations & Services ( WEOS) (trading in gas en elektriciteit, internationale projecten en energiediensten), Retail Energy Services (verkoop van elektriciteit aan de kleinverbruiker) en other (water, hernieuwbare energiebronnen, telecom). Unit 1 en 2 doen dienst als cash-koeien. Unit 3 is vandaag de snelste groeier en zorgt al voor 90% van de omzet en 60% van de winst. Unit 4 en 5 moeten in de (verre) toekomst die rol overnemen.
Geen nutsvoorziening wil Enron, met hoofdkwartier in energiehoofdstad Houston, dus links laten liggen. Een bewuste strategie. Rebecca Followill, analiste bij Merrill Lynch: “De tussenschotten in de energiemarkt verdwijnen. Wie het hele gamma doet, mag rekenen op schaalvoordelen en synergieën. Enron heeft dankzij de diversificatiestrategie de concurrentie achter zich gelaten.” Vooral gas en elektriciteit vormen dé natuurlijke energiecombinatie, waar ook Tractebel garen van spint. Jean-Pierre Hansen wil de losse projecten van Tractebel zelfs meer systematiseren.
Enron gaat daarbij agressief en innovatief te werk zonder risico’s te schuwen. Een vlakke, soms doolhofachtige bedrijfsstructuur ondersteunt de entrepreneurial spirit. Die sterkte is ook de zwakte van Enron. Het beleid zorgt af en toe voor de nodige brokken, die Enron wel eens durfde onder de mat te vegen tot groot ongenoegen van de investeerders. In 1997 vielen de lijken uit de kast en moest er voor honderden miljoenen dollar worden afgeschreven, zodat voor de aandeelhouders ruim 80% van de bedrijfswinst verloren ging. Nu het puin geruimd is, wil Enron opnieuw aanpikken met een jaarlijkse winstgroei van 15%, om in 2000 een miljard dollar winst te boeken. Rebecca Followill: “Zelfs in de moeilijke energie-omgeving van het vierde kwartaal van 1998 behaalde Enron een mooie nettowinst van 176 miljoen dollar tegenover 169 miljoen dollar in het laatste kwartaal van 1997.”
Lay heeft nog meer ambities: van Enron de wereldleider in energie maken. “Enron moet een energiesupermarkt worden met een merknaam even herkenbaar als Coca-Cola waar elke klant zijn energiebehoefte kan inkopen.” Wall Street ziet er geen holle slogan in. Followill: ” The sky seems the limit for Enron.”
Vooral ook omdat overal ter wereld werk wordt gemaakt van gedereguleerde markten, de natuurlijke biotoop van Enron. Followill: “De verdere liberalisering van de energiemarkten biedt Enron als meest succesvolle energiemarketeer sterke groeiperspectieven. Hoe meer deregulering, hoe groter de winst van Enron.” Zelfs voor de als visionair bestempelde Kenneth Lay ging de liberalisatiegolf veel sneller dan verwacht. Ook in Europa worden nu de ketens van de keuzevrijheid één na één verbroken. Enron moet in Europa wel toeslaan, wil het zichzelf niet verloochenen (zie kaderstuk Enron in Europa). “De kansen in de Europese elektriciteitsmarkt zijn enorm de komende tien jaar. We hebben de middelen en de expertise om erop in te spelen,” zegt Jay Fitzgerald, managing director Gas and Power Marketing Enron Europe.
Van schone slaapster tot agressieve veroveraar
Enron put deze zelfverzekerde houding uit het nog korte, maar succesvolle parcours dat het tot dusver aflegde. Lay bedenkt langetermijndoelstellingen, maar realiseert ze op korte termijn. Het doel wereldleider te worden is al het derde, gewoon omdat Enron de twee vorige al was voorbijgesneld.
Enron is het resultaat van een fusie in 1985 tussen gastransporteurs Houston Natural Gas (waar Lay de baas was) en Internorth. Niemand gaf toen een frank voor de overlevingskansen van het met schulden overladen kind. Langetermijngascontracten lagen zwaar op de maag omdat de gasprijs zakte. Lay heronderhandelde over de contracten, sneed veel overtollige kosten weg, bouwde het gasnetwerk uit en formuleerde de eerste doelstelling: de grootste gasmarketeer worden in de VS. Want Lay had door, dat er dankzij de deregulering van de gasmarkt in de VS veel meer geld te verdienen viel met het traden van gas dan het – louter braaf – transporteren van producent naar gebruiker. Lay richtte aparte cellen op voor de verkoop, aankoop en transport van gas. Enron heeft nu 15% van de VS-markt in handen.
Tegen 1990 won de deregulatietrend in de hele wereld veld, terwijl ook het gebruik van het milieuvriendelijker gas aan een opmars begon. Lay antwoordde op deze ontwikkeling met een nieuwe doelstelling: van Enron een wereldgasmajor maken, naar analogie met de ontwikkeling van de seven sisters in het begin van deze eeuw toen olie doorbrak. Enron spreidde de vleugels. Het dook en duikt op waar de regels wijken en energietekorten dreigen. Het schuwt daarbij ook risicogebieden niet. Enron kan zich inmiddels wel de nummer één in de wereld noemen wat betreft gashandel.
In 1995 kwam Lay daarom op de proppen met de derde doelstelling. Daarin speelt elektriciteit een prominente rol. Al op het eind van de jaren tachtig begon Enron naast methaanmoleculen ook stilaan elektronen te verhandelen in de VS, naarmate de synergieën tussen gas en elektriciteit duidelijk werden. Lay verwacht dat Enron over enkele jaren meer inkomsten zal puren uit elektriciteit dan uit gas. Ook hier surft Enron op de golven van de deregulering. De markt werd in de VS stilaan opengebroken, zodat Enron in 1994 als eerste onafhankelijke trader bij de grootverbruikers aanklopte. Enron voert nu oorlog met de door regulatie beschermde nutsbedrijven om marktaandeel. Het voert met hen ook een lobbyoorlog om de markten verder open te breken. Lay kan daarvoor hoge republikeinse connecties in Washington in stelling brengen. Enron controleert inmiddels 15% van de VS-elektriciteitsmarkt voor grootverbruikers.
Grenzen verleggen
De dynamiek van Enron vertaalt zich in de winststructuur. 40% van de inkomsten in 1995 puurde Enron uit activiteiten die het tien jaar geleden niet deed. Hetzelfde wil Enron binnen vijf jaar zeggen. Enron werpt zich alvast op de waterbusiness, op hernieuwbare energie en zelfs telecom (zie kaderstuk De vier elementen van Enron).
Het energiedienstengamma dat Enron uitbouwde, is vandaag al lucratief. Enron handelt bijvoorbeeld in risico’s die klanten lopen. Zij willen zich bijvoorbeeld indekken tegen stijgende of dalende prijzen, tegen zachte of strenge winters naargelang de klant energieproducent dan wel -consument is. Via technieken als swaps, caps, collars of futures neemt Enron die risico’s over, tegen een gepaste vergoeding uiteraard. Dankzij haar schaal, infrastructuur en tradingexpertise weet Enron zelf raad met deze risico’s. Op die activiteiten haalde Enron een winst van 143 miljoen dollar in 1997. Rebecca Followill: “Voor Enron was de volatiele energie-omgeving in 1998 een bron van inkomsten.”
Enron biedt ook financiële diensten. Enron creëert zelfs termijnmarkten in steenkool, pulp en papier, en helpt kapitaal aantrekken voor greenfield-projecten. Enron financierde mee de bouw van een golfkartonfabriek en leverde energie.
In Fortune verkozen concurrenten Enron tot de meest innovatieve onderneming van 1996, vóór Microsoft of Intel. Enron wil met die innovativiteit nu de residentiële elektriciteitsmarkt – die zoetjesaan gedereguleerd wordt in de VS en er met 300 miljard dollar vijf keer groter is dan de markt voor grootverbruikers – veroveren om zoals gepland een gesofistikeerde energiewinkel te worden. “Mocht Edison uit zijn graf opstaan, en elektriciteit bestellen bij de nutsbedrijven, hij zou merken dat er niks veranderd was,” sneerde Lay. Enron wil lucratieve producten aanbieden, zoals real-time billing ( nvdr – het minuut per minuut opvolgen van de elektriciteitsrekening).”
Dit denkt Wall Street ervan: “Lukt het plan van Enron, dan zullen we elektriciteit kopen op een heel andere manier. Lukt het niet, dan is Enron gewoon een bende slimme mensen met goede ideeën.”
Maar de kleine klanten stuk voor stuk werven is een heel stuk duurder dan de grootverbruikers voor zich winnen. De investeringen in de retailmarkt renderen dan ook nog (lang) niet. In Californië, dat het verst gevorderd is in de deregulering, happen de gezinnen nog niet toe. Toch wil Enron 10% van VS-retailmarkt wanneer die eenmaal volledig gedereguleerd is. Het pad werd geëffend met de overname in 1997 van Portland General Electric, een traditioneel nutsbedrijf beschermd door regulatie dat 700.000 residentiële klanten bedient. “Wij, de barbaren, zijn dankzij deze overname binnen de muren van de gereguleerde markt,” schertste Lay toen. Deze barbaren vallen nu dus ook Fort Europa aan. Ze zijn gewapend.
DAAN KILLEMAES
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier