Eindelijk hervormingen in 2007?

Na een hele reeks presidentsverkiezingen in 2006, wordt 2007 voor Latijns-Amerika een jaar met weinig politieke afleiding. En dat komt goed uit, want de beleids-uitdagingen zijn er niet min.

De nieuwgekozen leiders van de regio zullen alvast te maken krijgen met een wereldeconomie die iets minder toeschietelijk is dan in het recente verleden. De nieuwe of hernieuwde regeringen zullen dan ook vooruitgang moeten boeken met te lang uitgebleven economische hervormingen.

Het nieuwe politieke landschap in Latijns-Amerika wordt gedomineerd door het gematigde centrum tot centrumlinks. De nieuwe leiders betuigen respect aan een verantwoord macro-economisch beleid, al klinkt hun retoriek vaak anders. Ze leggen echter wel meer de nadruk op sociale bestedingen dan hun voorgangers. Ze worden geprikkeld door het vurig anti-Amerikaanse populisme van Hugo Chávez van Venezuela en door het Andessocialisme van Evo Morales in Bolivia.

Comfortabele uitgangspositie

In de loop van de jaren vertoonde de Latijns-Amerikaanse economie veel gelijkenis met een ritje op de achtbaan. Het komende jaar zal een goede test vormen om na te gaan of de regio een nieuwe duizelingwekkende afdaling kan vermijden. Na drie jaar van sterk verbeterde groei (gemiddeld 5 %) liggen er in 2007 twee problemen op de loer. De eerste is de vertraging van de industriële productie in de Verenigde Staten. Die zal vooral de economieën van Mexico, Centraal-Amerika en delen van het Caraïbische gebied treffen. De tweede is een eventuele vertraging van de economische groei in China. Dat zou kunnen leiden tot een terugval van de wereldprijzen voor de boomende Zuid-Amerikaanse export van olie, mineralen en landbouwproducten. Maar ook al dalen ze neer van hun huidige duizelingwekkende hoogte, dan nog zullen de grondstoffenprijzen op een historisch hoog peil blijven.

Latijns-Amerika is vandaag veel beter geplaatst om weerstand te bieden aan horten en stoten in de wereldeconomie dan een paar jaar geleden. De meeste landen hebben een overschot op de lopende rekening en ze hebben hun begroting en schuldenlast veel beter in de hand. In verschillende landen begint het bankkrediet eindelijk weer op te leven. De lage inflatie en de financiële stabiliteit werpen vruchten af. De aantrekkende binnenlandse vraag zal een deel van de afnemende exportgroei compenseren en dat moet leiden naar een groei van minstens 3,5 %. Dat is niet slecht, maar zeker onvoldoende om de frustratie te lenigen van de 200 miljoen mensen die in de regio in armoede leven. Brazilië en Mexico, de twee grootste economieën, zullen bovendien moeite hebben om het regionale gemiddelde te halen.

Mexico: grote hervormingen met dun mandaat

Nergens is de uitdaging groter dan in Mexico. Het mandaat van Felipe Calderón, de 44-jarige conservatieve advocaat die op 1 december de functie van president overnam, is flinterdun. Hij zal te maken krijgen met een slechte verliezer in de persoon van Andres Manuel López Obrador, die zichzelf uitriep tot de ‘legitieme’ president aan het hoofd van een beweging van ‘burgerlijke weerstand’.

Caldéron zal trachten te regeren vanuit het centrum. Hij zal betrouwen op de steun van de voormalig regerende Institutionele Revolutionaire Partij (PRI) om gezwind een fiscale hervorming door te voeren, de afhankelijkheid van de overheid van olie-inkomsten te verminderen en fondsen bij elkaar te krijgen voor armoedebestrijding. Hij zal een reorganisatie doorvoeren van de politiediensten, die het nu moeten afleggen tegen de drugtrafikanten. Hij zal ook beginnen aan een voorzichtige hervorming van Pemex, het logge en in geldnood verkerende staatsmonopolie op olie, door raffinageactiviteiten en de distributie van brandstoffen over te laten aan privé-investeerders.

Brazilië: Lula en de paus

In Brazilië heeft Luiz Inacio Lula da Silva een tweede ambtstermijn in de wacht gesleept. Zijn uitdaging bestaat erin het povere groeiritme van zijn land op te voeren door de belastingdruk te verlagen, die tot bijna 40 % van het bbp is opgeklommen. De economische hervormers in zijn centrumlinkse coalitie zullen snel werk willen maken van een verlaging van de overheidsuitgaven en zullen een nieuwe ronde van pensioenhervormingen doordrukken. Ze zullen evenwel tegengewerkt worden door de vraatzuchtige vraag van verschillende partners in de coalitie naar subsidies en overheidsjobs. Lula heeft beloofd dat de aanpak van politieke corruptie een van de allereerste prioriteiten zal zijn. We mogen veel rechtschapen gepraat maar weinig actie verwachten.

Rechtschapenheid zal ook aan bod komen bij het eerste bezoek aan Latijns-Amerika van paus Benedictus in mei. De paus komt de bisschoppenconferentie bijwonen in Aparecida, de Braziliaanse versie van Lourdes en Fatima. Er zal op die conferentie veel gepraat worden over sociale onrechtvaardigheid en de meer verborgen bezorgdheid over de onstuitbare opgang van het evangelische pro- testantisme in Latijns-Amerika.

Venezuela en Bolivië: presidenten krijgen het moeilijk

In Venezuela werd Hugo Chávez begin december herverkozen. Maar 2007 dreigt voor de president een moeilijk jaar te worden. Na negen jaar onder zijn leiding zijn de verwachtingen van de Venezolanen hoger gespannen dan ooit. Velen onder hen lijden nog altijd armoede en het land heeft te kampen met een van de hoogste misdaadcijfers in de regio.

Lagere olieprijzen zullen het voor Chávez moeilijker maken om de sloppenwijken te sussen met sociale programma’s en het ongenoegen in het leger af te kopen. Verwacht wordt dat hij na de verkiezingen stilaan zal opschuiven naar een meer autoritair regime.

Zijn vriend Morales van Bolivia staat ook voor een heikel jaar. Hij zal via een referendum trachten een nieuwe grondwet goedgekeurd te krijgen, maar zal te maken krijgen met krachtig weerwerk vanuit het welvarender oostelijke deel van het land.

Peru en Colombia: vrije handel met VS

Peru en Colombia zullen de ogen met spanning gericht houden op het congres van de Verenigde Staten, dat naar zij hopen een vrijhandelsovereenkomst met beide landen zal goedkeuren nog voor de snelspoor-bevoegdheid van de regering in juli afloopt. Als het dat doet, zal dat de opdeling van Latijns-Amerika in drie delen bezegelen, met een vrijhandelszone aan de westkust van Mexico tot Chili en een anti-Amerikaanse as doorheen het midden van Cuba tot Argentinië die ook Venezuela en Bolivia omvat. In het oosten zal Brazilië (samen met Paraguay en Uruguay) pogen een brug te slaan tussen beide blokken. Maar het zou ook wel eens afstand kunnen nemen van Caracas en dichter bij de westelijke groep aansluiting zoeken.

Cuba: wat na Fidel?

Het land dat in 2007 in de regio het meest in de gaten zal gehouden worden, is Cuba. Fidel Castro is duidelijk een zieke man na zijn maagoperatie. Wat gaat er gebeuren nadat Castro een halve eeuw lang het land met ijzeren hand geregeerd heeft? Het leger en de leiding van de communistische partij zullen trachten hun greep op het eiland te behouden door in navolging van China de teugels van de economie te vieren en op zoek te gaan naar buitenlandse investeringen. Maar als Fidel verdwijnt, zal het niet lang duren vooraleer de ziedende, onderdrukte stroom van ongenoegen over de ontberingen van elke dag overkookt. Cuba gaat zeker dichter naar de democratie schuiven, maar in welk tempo, daar heeft iedereen het raden naar.

De auteur is redacteur Midden- en Zuid-Amerika van The Economist.

Michael Reid