Egon Schiele

Weinigen hebben hun penseel zo driftig als een mes gehanteerd. Schiele hield slechts de naakte waarheid over. Een tentoonstelling in Düsseldorf.

Zijn land was een groot laboratorium waar het eind van de wereld werd uitgedokterd. Een trein werd er vooral gebruikt om eronder te gaan liggen. Een brug diende om er af te springen. En als iemand al eens de sterfkamer van Beethoven bezocht, dan was de kans groot dat hij daar zoals Otto Weiniger zelfmoord pleegde.

Egon Schiele en zijn vrouw Edith kozen simpelweg voor de Spaanse griep toen ze naar goede Weense gewoonte jong de dood ingingen. Het was 1918, en Schiele was amper 28. Reprodukties van zijn tekeningen en schilderijen sieren vandaag de muren van deftige etablissementen, maar ooit is dat anders geweest. Met grote ijver had ook Schiele meegewerkt aan de myte die hem de aura moest geven van een peintre maudit, armlastig, stervend van honger en kou, door schuldeisers en zedenmeesters achtervolgd, en door niemand begrepen. Zijn tekeningen en schilderijen tonen hongerende, uitgeteerde lichamen die vooral door de lust naar seks worden gedreven naakt, tenger, lang en benig, en met holle ogen, voor altijd onbevredigd. Hun meest kwetsbare lichaamsdelen mond, tepel, geslacht zijn in een bloedrood geschilderd dat soms ook in striemen over het hele lijf werd gegooid, als was het gegeseld. En altijd waren er die donkere contouren. Want dit waren nu eenmaal de dagen van Freud, en Schiele wist : de meest uitzinnige vorm van leven is die waar men zichzelf verliest, en een duik neemt in het domein van de dood. Egon was een erotomaan en egomaan. Hij schilderde een wereld die vooral rond masturbatie draaide, angstig, eenzaam. Hij was, zoals ooit een professor aan de akademie over de jonge Schiele zei, een rochel die “Belzebub in hoogsteigen persoon” in zijn klas had achtergelaten.

Reeds tijdens zijn leven verkocht Schiele zijn werk aan hoge prijzen, en na zijn dood kreeg zijn naam al snel internationele erkenning, maar het zou uiteindelijk nog een halve eeuw duren voor hij ook wereldwijd als een genie geprezen werd. Geen verzameling bezit zoveel werken van Schiele als die van Rudolf Leopold, en nu voor die kollektie in Wenen een nieuw museum wordt ingericht, heeft iemand de briljante idee gehad dat ensemble door Duitsland te laten reizen. Tot en met 10 maart kan het geheel van iets meer dan 150 schilderijen en tekeningen nog in de Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen in Düsseldorf bekeken worden, waarna de werken naar Hamburg reizen. Wie kijken wil, zal zien dat, zelfs in tijden waarin aids en virtuele wetenschappen het lichaam tot onderwerp nummer één van de kunst hebben verheven, weinigen zo driftig hun penseel als een mes hebben gehanteerd. Hij schraapte en schrapte, Schiele, tot enkel nog de naakte waarheid overbleef.

Max Borka

Egon Schiele. Tot en met 10 maart in de Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen, Grabbeplatz 5, Düsseldorf. Inlichtingen : tel.0049-211-13.39.61.

Selbstbildnis mit Lampionfruchten Egon Schiele, 1912.

Kniendes Mädchen, auf beide Ellbogen gestützt Egon Schiele, 1917.