Eeuwenoude haat

In de jaren vijftig verschenen verschillende delen van wat zou uitgroeien tot een standaardwerk: L’Histoire de l’antisémitisme van Léon Poliakov. Sindsdien zijn boekenkasten vol geschreven over de Jodenhaat in de geschiedenis. Met De eeuwige kop van Jood. Een geschiedenis van het antisemitisme ligt een sterk Nederlandstalig overzichtswerk klaar. Filosoof Ludo Abicht, kenner van de Joodse cultuur, legt aan de hand van een analyse van allerlei begrippen (antisemitisme, antizionisme, negationisme,…) uit hoe de Jodenhaat in de loop der eeuwen een constante was. En hij ontkracht mythes en misvattingen. Zo is het antisemitisme niet ontstaan met het christendom. Het klopt dat de eerste christenen – en dat principe werd tot in de jaren zestig gehanteerd – de Joden als de moordenaars van Jezus Christus zagen. Maar al in het oude Egypte werden de Joden met hun monotheïsme en aparte gebruiken scheef bekeken.

Abicht toont aan dat de invloed van de christelijke leer op de Jodenhaat niet te onderschatten valt. Zo goed als alle kerkvaders cultiveerden een primair antisemitisme. Het valt op dat mythes over de Joden nog lang na de middeleeuwen in stand werden gehouden: kindermoordenaars, oorzaak van ziektes, vergiftigen van bronnen. De Franse Revolutie en de verlichting zorgden voor een emancipatie van de Joden in Europa, maar ondertussen muteerde het religieuze antisemitisme tot een racistische versie. De gruwelijke gevolgen zijn bekend.

Het boek gaat ook dieper in op het ontkennen van de Jodenvervolging na de Tweede Wereldoorlog. Negationisten deden hun toehoorders op subtiele manieren twijfelen aan de Holocaust. Opvallend is dat negationisten zich niet enkel ter rechterzijde situeerden. Een van hen, Paul Rassinier, was zelfs een linkse antinazi. Maar ter linkerzijde heeft altijd een soort van antisemitisme bestaan, die de Joden ziet als kapitalisten en profiteurs. Men dacht dat de Joden de Holocaust overdreven om er geld uit te slaan. Overigens zijn negationistische werken nog altijd probleemloos te verkrijgen in de Arabische wereld. Daar doet het conflict tussen Israël en de Palestijnen de Jodenhaat opflakkeren. Al maakt Abicht – terecht – een onderscheid tussen antizionisme (kritiek op de staat Israël) en antisemitisme (Jodenhaat). Toch is de grens vaak zeer dun.