Eerste poging tot mediakritiek

Mediakritiek is in Vlaanderen een nagenoeg onbestaande discipline. Het boek Media en journalistiek in Vlaanderen kritisch doorgelicht komt dan ook op het juiste moment. Vijftien toonaangevende auteurs laten hun licht schijnen op de Vlaamse media en de journalistieke wereld. Het is een verzameling kritische analyses geworden over de groeiende commerciële invloed op redacties, kwaliteitsnormen die bepaald worden door marketeers, de toenemende sensatiezucht, het politiek correcte discours in tal van media en de ongezonde netwerken tussen journalisten en toppolitici.

De verschillende auteurs zijn van zeer uiteenlopende ideologische gezindte. Het gaat van marxist Jef Turf over communicatiewetenschapper Frank Thevissen tot ex-VRT-producer en Pallieterke-columnist Jan Neckers. Dat bonte gezelschap maakt wel dat wie alle bijdragen na elkaar leest tot grappige vaststellingen komt. Neckers is in zijn bijdrage zeer kritisch voor VRT-journalisten als Stefan Blommaert en Jef Lambrecht die in de jaren zeventig de wandaden van het communisme relativeerden. Een aantal bladzijden verder wijst diezelfde Jef Lambrecht in een briljante analyse op de tunnelvisie van de Amerikaanse pers na 9/11 waardoor de oorlog in Irak kritiekloos werd gesteund.

Het boek bestaat eigenlijk uit drie delen. Het eerste deel bevat bijdragen over het vermeende gebrek aan objectiviteit in de pers. Het tweede deel stelt zich de vraag of de commercialisering van de pers een zegen of een vloek is. Hier staan de standpunten diametraal tegenover elkaar. Sommigen zien dit als het antwoord op een vraag van het publiek (Siegfried Bracke), anderen waarschuwen voor verkleutering en verleuking van de pers (Thevissen).

Het derde deel heeft het over de toenemende inbedding van journalistiek in een netwerk van politieke macht en sociocultureel establishment. Frank Thevissen schrijft hierover een briljant hoofdstuk. Vooral onder de paars-(groene) regeringen is een intimiteitscultuur tot stand gekomen waardoor de grens tussen politiek en journalistiek vervaagt. Thevissen: “Politieke journalistiek is stilaan gedegradeerd tot een macht binnen de macht en vormt zo niet de sterke, stabiele, autonome tegenmacht die ze zou moeten vertegenwoordigen.” Dit leidt volgens Thevissen tot zelfcensuur en ‘onderdanigheidsjournalistiek’. Met als gevolg geslaagde en niet geslaagde pogingen om kritische journalisten te broodroven. Guy Verhofstadt en Karel De Gucht probeerden het tevergeefs met Derk-Jan Eppink, Steve Stevaert slaagde er wel in Roger Van Houtte (Gazet van Antwerpen) te laten defenestreren. Van Houtte brengt in het boek zelf zijn hallucinante verhaal. Een aantal bijdragen tonen aan dat vooral De Morgen, De Standaard en de VRT door de verstrengeling van media en machtscenakels regelrechte campagnes voor deze of gene politicus hebben gevoerd. Het voorbeeld van Open Vld-voorzitter Bart Somers die in volle verkiezingscampagne bepaalde koppen van De Standaard in extremis probeert te wijzigen zijn ontluisterend. Het is dan ook verwonderlijk dat dit boek amper weerklank kreeg.

FRANK THEVISSEN & JOHAN SANCTORUM (RED.), MEDIA EN JOURNALISTIEK IN VLAANDEREN KRITISCH DOORGELICHT, VAN HALEWYCK, 2009, 400 BLZ, 25 EURO

A.M.