EERLIJK MANAGEMENT

Aziatische waarden

Met belangstelling heb ik in Tokio het debat over de vergoeding van topmanagers gevolgd een discussie die ook in Trends is gevoerd. Sommige argumenten hebben mij pijnlijk verrast en ik wens dan ook mijn standpunt ter zake te formuleren.

Een topmanager is op de allereerste plaats een leider. Als leider moet hij tegelijk een bekwame autoriteit en een eerlijk persoon zijn. Ik ontleen dit aan Confucius, de grote Chinese filosoof. Deze zei : “Hij die geen de facto autoriteit en deugd bezit, heeft niet eens het recht een leider te zijn.” Die uitspraak geldt ook voor bedrijfsleiders. Ik meen dat deze definitie van een leider de enige juiste is en leid dat af uit mijn dertig jaar ervaring in Europa, Azië, Amerika en Australië. Een ervaring die ik niet alleen door mijn ontmoetingen met zakenlui heb opgebouwd, maar ook door intense contacten erbuiten. Onder meer met de minder bedeelden, mensen die de meeste businessmen vrijwel altijd vergeten. Mijn conclusie is gevoed door christelijke waarden en door het voorbeeld van onder andere Confucius en K. Matsushita, die ook door de jongere Japanners nog de god van het management wordt genoemd. Matsushita leefde van 1894 tot 1989 en was stichter van het gelijknamige Japanse bedrijf.

WERKLOOSHEID.

Hoe moet men nu in een democratie en op basis van deze definitie van een leider een voor iedereen aanvaardbaar loon van een topmanager bepalen ?

Vooreerst heeft iedereen recht op, en de plicht tot werk en/of opleiding. Hoe kunnen bedrijven hiertoe bijdragen ? Door bijvoorbeeld de vergoedingen voor topmanagers, dus niet alleen de CEO, te beperken tot redelijke niveaus. Op die manier komt er onmiddellijk ruimte voor honderden jobs. Ik ken een chemisch bedrijf in Mexico waar de Amerikaanse topmanager tweemaal zoveel verdient als alle 3600 werknemers samen. Door zijn loon te halveren, kunnen 3600 werkloze Mexicanen aan de slag of een opleiding krijgen. Eenzelfde redenering geldt voor minder extreme gevallen. Werkloosheid, zeker in een ontwikkeld land, is een zware sociale misdaad. Is het toeval dat met een loonspanning van minder dan 10 tussen het loon van de gemiddelde CEO en het laagste loon, de werkloosheid in Japan zo laag ligt ? Dit causaal verband geldt vanzelfsprekend ook omgekeerd.

Ten tweede mag de totale loonkost, met inbegrip van de loonkost van de topmanagers, niet drukken op de competitiviteit van de onderneming. Als de totale loonkost te hoog ligt om competitief te zijn op een relevante wereldmarkt is er extra werk aan de winkel voor de ontwikkelingsafdelingen : ze moeten producten en diensten ontwikkelen die een hogere toegevoegde waarde hebben. Indien men geen nieuwe product/markt-combinaties vindt, zit er gewoon niets anders op dan de totale loonkost te verlagen. Werkloosheid is geen oplossing. Nooit ! Japan mijdt werkloosheid in de mate van het bijna onmogelijke.

CONFUCIUS.

Ten derde moet de CEO in staat zijn om “zijn” cijfer, in lijn met de al vernoemde twee factoren, te verdedigen voor een soort “huis van afgevaardigden” dat de belangen van de gehele organisatie verdedigt. Dit klinkt naïef, maar is het zeker niet. Het zijn immers álle werknemers die de inspanningen leveren waardoor de top het zout op zijn aardappelen verdient. Het zijn de mensen die de dingen laten werken. Niet alleen de topmensen ! Een dirigent van wereldklasse staat nergens als de musici niet goed spelen. Het gaat altijd om een groepsprestatie. Ter ondersteuning van deze derde factor wil ik nogmaals Confucius citeren : Wees eerlijk en bekwaam, en de mensen zullen ernstig ziijn. Wees sociaal en vriendelijk, en de mensen zullen loyaal zijn. Bevorder het goede, onderwijs de ongeschoolden, en de mensen zullen enthousiast zijn.

Van alle bestuurders en medewerkers mag worden verwacht dat ze eerlijk zijn over hun competenties en autoriteit als ze een opdracht aanvaarden en uitvoeren. Dit is de enige manier om op lange en zelfs korte termijn de hele zaak te redden en onze sociale systemen te laten overleven. Ik pleit dan ook onvoorwaardelijk voor wat ik management by honesty ben gaan noemen. Het gaat zeker niet alleen om het loon van topmanagers. Management, van wat dan ook, gebaseerd op eerlijkheid door dik en dun is uiterst zeldzaam. Maar helaas beseffen alleen echt eerlijke mensen dit nog. Eerlijkheid van a tot z heeft nochtans in een bedrijf een enorm positieve impact op omzet, resultaat, kwaliteit van beslissingen, promoties, arbeidsklimaat… Dat ligt zó voor de hand. De president van een groot Koreaans bedrijf vertelde me ooit : de eerlijken zouden niet langer het slachtoffer worden van massamoorden gepleegd door de oneerlijken. Hij past de leer van Confucius toe. Zijn bedrijf doet schitterende zaken. Niet per toeval, dat zie, voel en hoor je als je met zijn mensen spreekt. En toch zijn er ziende blinden die beweren dat het authentieke confucianisme geen sleutelelement is in Azië’s economische en sociaal-culturele groei. Wanneer zal het Westen dat gaan begrijpen ? In veel Aziatische landen zijn ook andere waarden veel beter bewaard gebleven dan in het voor deze landen Verre Westen. Veelal ook bij de “leiders”.

Hoe kan je vriendschap, een team, een gezin, een partnership, een school, een bedrijf, het landsbestuur uitbouwen als eerlijkheid en rechtvaardig oordeel ontbreken ? Daarom precies zou in ons land, zeker niet alleen in het bedrijfsleven, alles veel beter kunnen gaan ! Zo eenvoudig is mijn analyse. Wie anders denkt, is decadent. Als we het roer proberen om te gooien op een manier die hiermee niet strookt, zal dat gewoon een pleister zijn op een houten been. De enige prioriteit is dus op zoek te gaan naar nuclei van eerlijkheid die als een katalysator voor verandering kunnen dienen. Beste lezer, zoek de gelijke vrienden. Ik moet u wel waarschuwen : om ze te vinden, zal u misschien “global” moeten gaan, om een uitdrukking te gebruiken die in de zakenwereld erg populair is geworden.

MARC DE BONDT

Dr. Ir. Marc De Bondt is sinds 1986 hoofd van Bekaert in Azië. Hij woont in Tokio. Dit artikel is ten persoonlijken titel geschreven.