Eerherstel voor de harde baas

Marc Buelens

Zachte waarden zijn in bij leiders. In mei van dit jaar verscheen er nog een opvallende studie van Bain & Company waaruit zou blijken dat de harde, resultaatgedreven, confronterende chefs een eersteklassebegrafenis hebben gekregen. Jack Welch is met pensioen, de toekomst is nu aan de mensgerichte leider. De ‘soft skills’ domineren het spel. Coaching, kennismanagement, bedrijfscultuur, teamwerk, niet-directief leiding geven, bedrijfsmissie, daar komt het op aan!

Maar kijk, wat hebben drie professoren van Chicago nu weer gevonden? Steven Kaplan (niet te verwarren met Robert Kaplan van de b alanced scorecard) en collega’s hebben een onderzoek gedaan naar de succesfactoren bij kandidaat- CEO’s voor met privékapitaal gefinancierde bedrijven.

De onderzoekers hadden toegang tot de database van een selectiebureau. Kandidaten werden beoordeeld op tientallen dimensies, variërend van enthousiasme, interpersoonlijke vaardigheden tot de bereidheid om underperformers buiten te gooien. Hun persoonlijkheid werd gecorreleerd met allerlei financiële criteria enkele maanden later.

En wat was het resultaat? Consensuszoekers, teamplayers scoorden slecht. We weten dus wat ‘out’ is: mensen ontwikkelen, respect, integriteit, luistervaardigheden, teamwork. En wat is er ‘in’? Agressief zijn, snel reageren, volhouden, afspraken nauw opvolgen, alleen de allerbesten aanwerven en de lat hoog leggen. Kortom, Jack Welch, keer terug, al je zonden zijn vergeven. Taakgerichte ingenieur, vergeet al die psychologische blabla. Want enthousiasme, respectvol met mensen omgaan, creativiteit, overtuigingskracht en vooral luistervaardigheid kwamen er bekaaid uit. Bij het echte risicokapitaal (‘venture capital’) was de correlatie tussen luistervaardigheid en financieel succes een onthutsend lage -.48. Integriteit (-.33), openstaan voor kritiek en ideeën (-.30), teamwork (-.40), en mensen met respect behandelen (-.30) vertoonden al even zware negatieve correlaties. Aan de positieve kant scoorde underperformers buitengooien het hoogst (+.33)

Dit is natuurlijk een onthutsende studie. Waarom investeren zovele bedrijven dan in zachte vaardigheden? Er zijn vele mogelijke antwoorden. Misschien is de studie slecht uitgevoerd. Maar slecht uitgevoerde studies leveren geen correlaties op, zeker niet zo’n consistent negatieve. Wel slaat de studie uitsluitend op bedrijven die snel moeten renderen om het risicokapitaal te vergoeden. Dergelijke bedrijven moeten op korte tijd operationele resultaten kunnen tonen. Dat doe je meestal niet door met eindeloos geduld te luisteren naar de meest uiteenlopende meningen. Het is niet zo verrassend dat keiharde criteria correleren met keiharde aanpak. Indien men als crite-rium ‘innovatief klimaat’ had gekozen, of ‘in dienst houden van potentieel’, dan zouden de zachte waarden wel meer hebben doorgewogen.

De onderzoekers zelf wijzen op een interessant fenomeen. Voor sommige criteria is het verband tussen de zachte vaardigheden en de resultaten zwak omdat uitgesproken sterke luistervaardigheid en enthousiasme niet veel helpt. Er was namelijk geen verschil te merken in resultaten tussen hoge en gewone luistervaardigheid. Je kan echter wel onder het minimum zakken. Dit is zeker een boeiende theorie. Je moet een olympisch minimum realiseren op de zachte waarden en dan maakt de druk, de confrontatie, de agressie wel een groot verschil. Het is zoals die correcte leraar die heel veel van ons kon eisen. Een mooie uitleg van de onderzoekers voor die andere criteria, maar we hebben toch nog geen echte verklaring voor het feit dat als het echt over geld gaat, luistervaardigheid wél een negatief effect lijkt te hebben.

Dit is maar één enkele studie. En de auteurs waarschuwen er wel even voor dat ze honderden correlaties hebben berekend. Dan zullen er altijd wel enkele toevallig uit de band springen. Maar het patroon van de resultaten is te opvallend om het allemaal toe te schrijven aan het toeval. We denken heel persoonlijk dat er iets anders aan de hand is. Als sociologen werk bestuderen vinden ze ‘vervreemding’, als psychologen werk bestuderen vinden ze ‘zachte waarden’ en als economen werk bestuderen vinden ze dat economische of andere druk wel degelijk helpt. Zeg me wat je gelooft voor de studie en ik zal zeggen wat je zal vinden. Wat ik geloof? Na zo’n 35 jaar in dit vak te hebben rondgelopen als ‘Alex in Wonderland’ denk ik dat harde criteria zoals rendement vooral correleren met harde variabelen en dat zachte criteria zoals werktevredenheid vooral correleren met zachte variabelen zoals luisterbereidheid. De brug tussen hard en zacht is voor de huidige stand van de wetenschap … nog een brug te ver.

de auteur is hoofddocent aan de universiteit gent en partner van de vlerick leuven gent management school.

Wilt u meer over deze studie lezen? Raadpleeg dan: Kaplan, Steven N., Klebanov, Mark M. and Sorensen, Morten, “Which CEO Characteristics and Abilities Matter?” (March 2007). Swedish Institute for Financial Research Conference on The Economics of the Private Equity Market Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=972446