Een sterrenkind

Tussen vier sterrenoorlogen door heeft Georges Lucas een fortuin en een bedrijvenimperium opgebouwd. In één adem veranderde hij ook de manier waarop de filmindustrie functioneert.

Toen hij 26 jaar geleden bij 20th Century Fox 6,3 miljoen frank losweekte voor zijn Star Wars-project, was George Lucas een weinig bekend scenarist van 27. Achtereenvolgens Universal Studios (die zich eerder al hadden vergist in Lucas’ American Grafitti) en United Artists wezen de man met zijn gekke project de deur. Toch was Lucas toen al een gewiekst zakenman, wellicht nog onbewust. Een half miljoen dollar wilde Fox nog extra uittrekken voor de rechten op de filmmuziek, de vervolgfilms en de licenties op de hoofdfiguren, maar Lucas weigerde. Hij gokte dat hij méér zou verdienen als hij de rechten in eigen handen hield, maar vooral dat hij de promotie voor Star Wars dan beter zelf zou kunnen verzorgen.

Dat 20th Century Fox de mogelijkheden van Star Wars volledig verkeerd inschatte, maakte van Lucas een miljardair. De oorspronkelijke trilogie (Star Wars, waarvan Fox de rechten heeft, en The Empire Strikes Back en Return of the Jedi, die Fox voor Lucasfilm verdeelt) leverde tot vandaag 103,6 miljard frank op (zie ook tabel: De omzet van Star Wars), waardoor de 3,1 miljard frank van de recordhouder vóór 1971, The Godfather, een aalmoes lijkt. Maar dé geldpot zat niet in de ticketverkoop, maar in de Luke Skywalker en C-3PO-gadgets die het bijna dubbele genereerden van de ticket- en videoverkoop: 173 miljard frank. Dát aspect van de bioscoopbusiness hadden de studio’s, Disney uitgezonderd, tot 1977 straal genegeerd. Alles samen haalde de trilogie een omzet van ruim 276 miljard frank, exclusief de omzet aan cola en popcorn in de bioscoop. “En als een nieuw rondje Lucas-werk het even goed doet, kan die omzet oplopen tot meer dan 770 miljard frank in de komende jaren”, rekende het zakenmagazine Forbes uit toen Episode I: The Phantom Menace in mei in de Amerikaanse bioscopen kwam.

In de voorbije 25 jaar heeft George Lucas op het succes van Star Wars een bedrijvenimperium gebouwd. Star Wars, The Empire Strikes Back (1980), The Return of The Jedi (1983) en tot op zekere hoogte ook de Indiana Jones-trilogie (geregisseerd door Steven Spielberg) dreven op spectaculaire speciale effecten en waren daarom levende reclameborden voor Industrial Light & Magic (ILM), een Lucas-bedrijfje dat zich in hightecheffecten heeft gespecialiseerd. En de aanhoudende enorme inkomstenstroom – recentelijk verzorgde ILM onder meer de computereffecten voor Jurassic Park en Saving Private Ryan – maakte investeringen mogelijk in allerhande filmgerelateerde productiestudio’s met vooruitstrevende technologie. “Lucas is een financieel genie”, zegt biograaf Dale Pollock, auteur van Skywalking. “Hij bouwde een imperium en vond een ingenieuze manier om het te financieren. Daar was nog niemand in deze industrie in geslaagd.”

Vanop de Skywalker Ranch in Marin County, Californië, stuurt Lucas vijf megabedrijven, waarvan hij 100% van de aandelen in handen heeft. Achter de omwallingen en tussen de wijngaarden waarmee Lucas Francis Ford Coppola bevoorraadt, werken 2000 mensen op ruim 600 kilometer van Hollywood hoofdzakelijk aan filmgerelateerde opdrachten. Lucasfilm verzorgt alle televisie- en filmproducties en omvat ook de THX-groep, die optimale geluidskwaliteit in de filmzalen naastreeft. LucasArts ontwikkelt interactieve computerspellen (onder meer Indiana Jones and the Last Crusade). Lucas Digital, met zijn dochters Industrial Light & Magic en Skywalker Sound, heeft zich gespecialiseerd in audiovisuele effecten en postproductie voor de entertainmentindustrie en commerciële producties. Lucas Learning neemt sinds 1996 een deel van de markt van LucasArts en verzorgt multimediaproducten voor kinderen en scholen. Lucasfilm Licensing ontfermt zich over de merchandisingcontracten bij alle films en tv-series die Lucasfilm maakt. Na de heruitgave van de Star Wars-trilogie in 1997 tekende het een marketingplan voor honderden licenties uit. Dat beschrijft heel gedetailleerd hoe alle concessies tot het einde van de volgende eeuw moeten worden geëxploiteerd.

De Star Wars-sage, een mix van mythologie en oude Flash Gordon-stripboekjes, was oorspronkelijk trouwens ook opgevat als een kindersprookje. Lucas wilde er zijn onafhankelijkheid van de grote studio’s mee bevechten, om de on-Hollywoodiaanse films te kunnen maken die hij en zijn generatiegenoten (Spielberg, Martin Scorcese, Coppola) voor ogen hadden. In plaats daarvan heeft Star Wars de gelddrang van filmindustrie nog versterkt. De eerste film was niet alleen het startsein voor een blockbustermentaliteit – films worden beoordeeld op het aantal toeschouwers dat ze naar de zalen lokken – Lucas’ succes (en dat van Steven Spielbergs Jaws) joeg ook de gemiddelde kostprijs van een film naar de sterren. Die steeg van 346 miljoen naar dik 1,5 miljard frank. En zelfs de meest krenterige aandeelhouders van filmstudio’s morren niet meer over megaproducties die dat gemiddelde ruim overstijgen.

Dat de niet filmgerelateerde opbrengsten

verveelvoudigd zijn, heeft hen over de streep getrokken. Lucas heeft de bioscoopindustrie wakker geschud en de aggressieve merchandising tot de essentie van het filmbedrijf gemaakt. Vorig jaar verdiende de business 577 miljard frank aan licensing fees. Warner Brothers en Disney stampten in alle wereldsteden megawinkels uit de grond. Niet onlogisch, want op bijvoorbeeld Star Wars-speelgoedjes zit een winstmarge van gemiddeld 17%, 7% hoger dan het industriegemiddelde.

De weg naar nieuwe successen ligt open. De Star Wars-coup van 1999 is zorgvuldig voorbereid. Toen de mythe bekoelde, bracht Timothy Zahn de originele Star Wars-roman uit. In 1991 voerde het boek 29 weken de bestsellerlijsten aan van de New York Times. Het heeft de doodgebloede honger naar Star Wars-producten weer aangezwengeld: in de voorbije acht jaar deden poppen- een speelkaartenproducenten, verdelers van videospellen en zelfs handelaars in originele Star Wars-litho’s gouden zaken. En twee jaar geleden nog investeerde 20th Century Fox 577 miljoen frank om de films opnieuw uit te brengen. De re-release bracht een extra 30 miljard frank op.

Intussen rekent de hele industrie op een nieuw megasucces. De tekenen zijn gunstig. De dag dat de trailer van The Phantom Menace getoond werd, steeg het aantal bioscoopbezoekers in de VS met 85%. Toen de trailer op 11 maart op de website verscheen, telde Starwars.com 3,5 miljoen bezoekers in vijf dagen tijd. En tijdens zijn allereerste dag in de VS haalde The Phantom Menace 1,1 miljard frank aan tickets, 96 miljoen méér dan Jurassic Park in 1997. Sinds mei bracht de film 16,3 miljard frank in het laatje in de VS. Ter vergelijking: Duitsland en Spanje, waar de The Phantom Menace al vier weken loopt, zitten op 1,3 miljard en 726 miljoen frank, Groot-Brittannië verkocht al voor 2,8 miljard frank kaartjes. De minder optimistische Amerikaanse schattingen verwachten dat de film wereldwijd 38 miljard frank aan tickets zal binnenrijven, evenveel als Titanic (zie ook kader Sterrenoorlog in België).

De omzet in speelgoedfiguurtjes wordt voor het eerste jaar ook op een kleine 40 miljard frank geschat. PepsiCo, dat 77 miljard frank neertelde voor de rechten, zal acht miljard verzamelblikjes uitbrengen, inclusief een gouden Yoda-blikje van 770 frank. Van de soundtrack van John Williams heeft Sony Classical inmiddels een miljoen exemplaren geperst. Topps Co., die eerder al Star Wars-verzamelkaarten op de markt bracht, kocht de licentie om een Official Star Wars 20th Anniversary Commemorative Magazine uit te geven, op een half miljoen exemplaren in eerste druk. Vooral Lucas’ bedrijven zullen beter worden van die geldstroom, die volgens sommige analisten nog vóór het begin van het millennium boven de 154 miljard frank zal uitstijgen. Lucas’ groep heeft het budget van 4,5 miljard frank voor The Phantom Menace volledig zelf gefinancierd en houdt dus alle touwtjes stevig in handen.

FRANK DEMETS