Een slechte zaak

De gemiddelde bezitter van een multimedia-pc koopt minder dan één cd-rom per jaar. Waarom ?

Toen in het begin van de jaren ’90 meer dan 5,5 miljoen exemplaren werden verkocht van A Short History of Time, een nogal droog wetenschappelijk werk van een vrijwel onbekende geleerde en dus een totaal onverwachte score , speurden uitgevers de planeet af, op zoek naar andere auteurs van wetenschappelijke werken die het succes zouden kunnen herhalen. Ze hebben ze nooit gevonden. Men weet nog steeds niet waarom dat ene boek het zo goed heeft gedaan. Wat men wel weet, is dat de kopers geen zin hadden om een ander verwarrend boek als stofnest op hun salontafel dienst te laten doen.

De uitgevers van multimedia hadden die les moeten onthouden toen in 1993 2 miljoen exemplaren werden verkocht van “Myst”, een cd-rom van een vrijwel onbekend softwarehuis. Opnieuw kon niemand verklaren waarom Myst zo’n succes was de uitgevers hadden eerst gerekend op een verkoop van 80.000 stuks. De triomf was echter zo groot dat tientallen firma’s het aanbreken van het tijdperk van de multimedia cd-rom verkondigden en grote sommen investeerden om als eerste de volgende Myst uit te brengen.

DE MARKT IN HET GAT.

Vandaag zijn de meeste bedrijven wijzer nadat het avontuur hen heel wat geld heeft gekost. De multimedia cd-roms hebben lang niet het succes van zelfs maar de gewone Nintendo-spelcomputers. Er bestaat een markt voor (vorig jaar bedroeg de omzet op wereldniveau meer dan 1 miljard dollar), maar de meeste producenten schieten er geld bij in. In de voorbije zes maanden werden drie vooraanstaande uitgevers van cd-roms ( Sierra On-Line, The Learning Company en Davidson) overgenomen in het kader van een consolidatieproces binnen de industrie. Sommige reuzen uit de mediawereld, zoals Time-Warner, Hearst en Turner Broadcasting, hebben de markt van de cd-roms verlaten nadat ze ontgoochelende verkoopcijfers hadden genoteerd. Tientallen kleinere firma’s zijn in het avontuur gesneuveld.

Toch zouden de cd-roms een bloeiend marktsegment kunnen zijn. Er bestaan ongeveer 20 miljoen multimedia-computers in de wereld, een totaal dat dit jaar met nog eens 50 % zou moeten stijgen. Men zou kunnen veronderstellen dat de consument die een computer van 2000 dollar kan kopen, bereid is om enkele dollars neer te tellen voor de software om hem te gebruiken.

De werkelijkheid is anders. De gemiddelde bezitter van een multimedia-pc koopt minder dan één cd-rom per jaar een ontstellende zuinigheid, vergeleken met het aantal cd-roms (2700) die de industrie vorig jaar heeft uitgegeven, tegen productiekosten van 100.000 tot 10 miljoen dollar. De gemiddelde cd-rom kost tegenwoordig minder dan 10 dollar. Die spotprijs is het gevolg van het indrukwekkende aantal cd-roms die op de markt beschikbaar zijn en vaak met korting worden verkocht. Van de 10 dollar blijft ongeveer 2 dollar over voor de uitgever en de ontwikkelaar, nadat de distributeur, de kleinhandelaar en de anderen hun deel hebben genomen. Van een cd-rom die 1 miljoen dollar aan productie heeft gekost (het gemiddelde voor de amusementstitels is volgens consultant Dataquest 1,5 miljoen dollar), moet men dus ongeveer 500.000 exemplaren verkopen om uit de kosten te komen. Slechts 20 van de meer dan 100 titels die vorig jaar in deze categorie zijn verschenen hebben dat verkoopdoel bereikt.

MOEILIJKE OMSTANDIGHEDEN.

Een eerste verklaring is de geringe waarde van de meeste cd-roms. Ondanks al hun video- en geluidseffecten zijn ze zelden spannender dan het Pac-Man videospelletje van tien jaar geleden. De overstap van diskettes naar cd-roms heeft de opslagcapaciteit met ongeveer 400 vermenigvuldigd, maar de voorraad creativiteit en geniale ideeën is gelijk gebleven. Een ander probleem : de beste cd-roms zijn vaak duur. De mooiste spelletjes kosten gemiddeld 40 dollar per stuk. De multimedia-programmeurs zijn bovendien niet echt gelukkig met het medium. Een cd-rom lijkt een enorme capaciteit te hebben bijna 600 miljoen bytes aan informatie maar dat is nauwelijks genoeg voor tien minuten video van hoge kwaliteit. Er is een nieuwe standaard met een veel grotere capaciteit in de maak, de DVD, maar die zal nog jaren nodig hebben om algemeen ingang te vinden (het heeft tien jaar geduurd voor de cd-rom zijn huidige populariteit bereikte).

Het lijkt zelfs waarschijnlijk dat veel verbruikers bij het verschijnen van de DVD-standaard geen belangstelling meer zullen hebben voor schijfjes met amusement. De grootste concurrent van de cd-rom is immers het Internet, dat geen ruimtebeperkingen kent en waar alles met één of twee klikken van de muis bereikbaar is. Daarom beschouwen veel analisten de cd-rom als een overgangstechnologie, die op termijn zal worden ingehaald door informaticanetten met een vrijwel onbeperkte capaciteit en variëteit. Dat kan echter nog vele jaren duren. Voorlopig blijven de meeste multimedia-klanten dus aangewezen op de cd-rom.

Dat is niet per definitie een slechte zaak. Sommige cd-roms zijn hun geld waard het is alleen de kunst ze te vinden. De meeste schijfjes worden verkocht in softwarezaken met een beperkte oppervlakte aan rekken. Vaak kunnen ze slechts een honderdtal titels uitstallen, wat minder dan 1 % is van het beschikbare aanbod.

Zoals we konden verwachten, wordt die ruimte vooral ingenomen door de grote merken, zoals Microsoft, Broderbund en Mindscapes. Voor de kleine merken, die dikwijls de meest creatieve titels hebben, beperkt dat de mogelijkheden om in de winkels aan bod te komen.

LUCHT IN DOZEN.

Het grootste gedeelte van die winkels wordt trouwens gevuld door karton. Aangezien cd-rom-demonstraties problematisch zijn (de verkopers proberen demonstraties op de computer te vermijden, omdat de klanten de machines met een alarmerende frequentie slopen) doen de uitgevers van cd-roms een beroep op grote dozen (meestal gevuld met lucht) om hun waren aan te prijzen. Daar komen dan nog vaak promotiegadgets bij, zoals plastieken vliegende schotels, zodat de verkopers al blij zijn wanneer ze voldoende ruimte op hun planken hebben voor een dozijn titels. De idee die ooit briljant leek om software gratis met nieuwe pc’s te bundelen en op die manier de distributieproblemen op te lossen, heeft een boemerangeffect gehad, aangezien de verbruikers dachten dat de cd-roms reclamegeschenken waren.

De uitgevers hebben deze promotieformule dus opgegeven en zoeken wanhopig naar andere manieren om de multimedia-uitgaven rendabel te maken. Sommigen trekken hun lessen uit het succes van het Internet en lanceren “bastaard” cd-roms, die de multimedia op het schijfje combineren met on line updates en de interactiviteit van het Internet. De klanten krijgen zo ook meer waar voor hun geld.

Het maken van multimedia cd-roms is nooit goedkoop geweest, maar krijgt stilaan Hollywoodiaanse dimensies. Wingcommander IV, een spel dat in het begin van dit jaar is uitgekomen, heeft 10 miljoen dollar gekost en voert Malcolm McDowell op. De multimedia-industrie zelf gaat meer en meer Hollywood achterna. Enkele kaskrakers moeten een leger van mislukkingen goedmaken. Dat verklaart ook de fusies : alleen grote bedrijven kunnen het zich veroorloven verliezen te maken. De kleine firma’s met de geniale ideeën hebben het steeds moeilijker om te overleven. Het begint er steeds meer op te lijken dat zij slechts drie mogelijkheden hebben : een fusie, het Internet of de boeken neerleggen.

The Economist

EEN OVERGANGSTECHNOLOGIE Op termijn verdrongen door het Internet.

DE CD-ROM VAN HET MUSEE D’ORSAY Een succes dat scherp afsteekt tegen de vele mislukkingen.