Een revolutionaire president

Zonder Franklin D. Roosevelt, die president van de Verenigde Staten was van 1933 tot 1945, had onze wereld er helemaal anders uitgezien. Gekluisterd in een rolstoel sinds 1921 redde hij de wereld van het nazisme. In een lijvige biografie schetst de Amerikaanse auteur Robert Dallek hem als een behendig tacticus en een meesterpoliticus. De president liet slechts aan enkele intimi het achterste van zijn tong zien. Zelfs voor zijn echtgenote, de politiek eveneens heel actieve Eleanor Roosevelt, was het vaak gissen naar zijn beweegredenen.

Achter zijn strategieën zat een rotsvast geloof in de democratie en de voortrekkersrol die Amerika daarbij wereldwijd moest spelen. Dat de Verenigde Staten een rol als internationale politieagent speelden, was in de geschiedenis veeleer de uitzondering dan de regel. “Isolationisme was een traditie die terugging tot de achttiende eeuw”, benadrukt Robert Dallek. “Dat isolationisme laten varen was een revolutie voor de Amerikanen. Ze koesterden het voor hun nationale veiligheid.”

Franklin D. Roosevelt dacht net omgekeerd. De Verenigde Staten zouden nooit welvaart kennen met de dreiging van totalitaire staten elders in de wereld. Langzaam aan kon hij de Amerikanen in zijn richting duwen. Ook Roosevelt maakte gebruik van nieuwe media – in zijn tijd was dat de radio. De president ketende miljoenen Amerikanen aan dat nieuwe medium. Zijn radiotoespraken hadden veel weg van het praatje van een huisvader bij de open haard.

In 1940 stonden de presidentsverkiezingen nog altijd in het teken van het isolationisme. De aanval van de Japanners op Pearl Harbor op 7 december 1941 trok de Amerikanen definitief in het wereldconflict. De Britse premier Winston Churchill kon zijn blijdschap niet op toen de Amerikaanse reus in de oorlog stapte. Toen Roosevelt was overleden in de namiddag van 12 april 1945, herinnerde Churchill zich hun eerste kennismaking. “Het was als het ontkurken van de eerste fles champagne.”

Dallek zoomt ook breed in op de relatie die Roosevelt onderhield met de Franse generaal Charles de Gaulle. Die was bijzonder moeilijk. Roosevelt vond De Gaulle maar een hautain man, die voortdurend hamerde op de grootsheid van Frankrijk. Maar voor Roosevelt had Frankrijk die rol definitief gelost door de snelle capitulatie voor de nazi’s in juni 1940.