Een pijnlijk ontwaken

Hervormingen zijn broodnodig in Frankrijk, maar is president François Hollande sterk genoeg om ze te verwezenlijken?

De auteur is bureauchef Parijs van The Economist.

De Franse president François Hollande komt in 2013 weer ruw met beide voeten op de grond. Hij werd verkozen om de Franse droom te doen herleven, maar moet een economische nachtmerrie bedwingen. De grote vraag voor de eerste socialistische president sinds François Mitterrand is: kan hij een Gerhard Schröder à la française worden, die de moed heeft om de Franse concurrentiekracht te herstellen, of zal hij een inerte Jacques Chirac van de linkerzijde zijn?

Hollande is er niet in geslaagd zijn kiezers op de schok voor te bereiden. Hij beloofde de jobvernietiging te stoppen en de bezuinigingen in Europa een halt toe te roepen. En toch gaat PSA Peugeot-Citroën door met de sluiting van zijn fabriek in de buurt van Parijs en doet ArcelorMittal hetzelfde met zijn hoogovens in Florange. De werkloosheid zal stijgen en het begrotingstekort intomen wordt moeilijker dan werd voorgespiegeld. Omdat de economische groei de voorspelde 0,8 procent niet haalt, krijgt de regering het moeilijk om de doelstelling van een begrotingstekort van 3 procent in 2013 te halen, laat staan 2 procent in 2014. Ze zal ofwel budgettaire noodmaatregelen moeten treffen of proberen de tijd te rekken — tot ontsteltenis van Berlijn en Brussel.

Vervangers

Intussen doen de belastingverhogingen pijn en blijkt Hollandes belofte dat alleen de rijken betalen, ijdel te zijn. De begoede klasse krijgt wel een toptarief van 75 procent en een scherpe verhoging van de belasting op de inkomens uit investeringen te slikken, maar ook de middenklasse wordt getroffen door een waaier belastingverhogingen en dat zorgt voor ongenoegen onder de bevolking. De ondernemingen, die al kampen met lage marges, worden eveneens zwaar getroffen. Tegen haar linkse instincten in wordt de regering gedwongen om te snoeien in de uitgaven.

Naarmate de ontgoocheling toeneemt, zal de populariteit van Hollande verder naar beneden tuimelen en zullen de socialisten beginnen te panikeren over mogelijk stemmenverlies bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2014. De onopvallende eerste minister Jean-Marc Ayrault zal nog meer verzwakken onder de klappen die hij van teleurgestelde volksvertegenwoordigers en kiezers te verwerken krijgt. Er komt heisa met de groenen, die onwennig in de regering zitten, en er valt een felle aanval van rechts te verwachten. Manuel Valls, de minister van Binnenlandse Zaken die geen blad voor de mond neemt en de harde lijn voorstaat tegen de misdaad in de banlieus, zal zich opwerpen als een mogelijke vervanger van de premier, net als Michel Sapin, de minister van Werk en een bondgenoot van Hollande.

De ontgoocheling onder de bevolking maakt van het herstel van de Franse concurrentiekracht een nog grotere uitdaging. In de voorbije tien jaar moest het land het afleggen tegen Duitsland, dat lagere arbeidskosten heeft. Nederland exporteert met een kwart van de Franse bevolking meer dan Frankrijk. De starre ontslagregelingen en de hoge loonkosten ontmoedigen de jobcreatie en fnuiken de groei van de kleine ondernemingen. In de plaats daarvan nemen de bedrijven, als een vorm van flexibiliteit, hun toevlucht tot kortetermijncontracten.

Hollande geeft het probleem stilaan toe en hij belooft twee jaar van hervormingen. Daarbij is het van fundamenteel belang om de financiering van de sociale uitkeringen te wijzigen, de loonlasten te verlagen en de arbeidsmarkt te versoepelen. De regering zal er wel voor terugdeinzen om het flexibilité te noemen, uit schrik de weerstand aan te wakkeren.

Als de vakbonden en de werkgevers het niet eens raken over soepeler regels en lagere loonlasten, is Hollande verplicht zelf wetten te maken in het begin van 2013. De beste optie is een versoepeling van de arbeidsmarkt, waardoor ondernemingen gemakkelijker het aantal werkuren kunnen verlagen tijdens een inzinking zonder dat er banen verloren moeten gaan. Het waarschijnlijke resultaat zal evenwel een halfslachtige hervorming zijn die lang niet ver genoeg gaat.

Niet normaal

Dergelijke maatregelen zullen, samen met een gevoel van voortschrijdende verarming, de spanningen opdrijven en betogingen uitlokken in een jaar waarin 45 jaar mei ’68 herdacht wordt. Een en ander zal Hollandes bewering dat hij een ‘normale’ president is danig op de proef stellen, op een ogenblik dat de Fransen sterk leiderschap nodig hebben om hen door moeilijke tijden te loodsen. Zijn poging om een normaal leven te leiden, zal botsen met zowel de verplichtingen van een staatshoofd als met de gespannen betrekkingen tussen zijn huidige partner, Valérie Trierweiler, en zijn vroegere compagne Ségolène Royal, die als kandidaat van de socialisten voor de presidentsverkiezingen van 2007 het onderspit moest delven en eropuit is een nationale rol te spelen.

In het buitenland wil Frankrijk nog altijd zijn stem laten horen over Iran, Syrië en, vooral, Mali, waar het logistieke steun — maar geen troepen — zal leveren aan de Afrikaanse inspanningen om de controle over Al Qaeda-gebied te heroveren. In 2013 is het ook vijftig jaar geleden dat het Elyséeverdrag, dat de Frans-Duitse vriendschap bezegelde, ondertekend werd. Er zal veel gesproken worden over de waarde van die band, in een poging om de relatieve zwakheid van Frankrijk te verdoezelen. Maar de inzichten van Hollande over de eurozone zullen botsen met die van Duitsland. Hij zal aandringen op een intégration solidaire en zich verzetten tegen de Duitse druk om een nieuw verdrag te sluiten. Het hele jaar door zal Europa zijn regering, zijn partij en zijn land verdelen.

SOPHIE PEDDER

Naarmate de ontgoocheling toeneemt, zal de populariteit van Hollande verder naar beneden tuimelen.