Een museum waar alles te koop is

Op 10 maart opent in het Nederlandse Maastricht de beurs Tefaf, het grootste antiekgebeuren ter wereld. U kunt er zo’n 20.000 voorwerpen bezichtigen, met een totale waarde van 0,5 tot 1 miljard euro. Trends zocht enkele exposanten op en gidst u door het antiquiteitenmoeras.

Een boeiend schouwspel. Dat is het minste wat je kan zeggen van de openingsavond van Tefaf. De toevallige passant kijkt allicht verwonderd naar de lange sliert luxeauto’s die in traag tempo de parkeergarages van het MECC opzoeken. Bestuurders van prestigieuze voertuigen, zoals BMW, Mercedes, Volvo of Saab, worden voor één keer met de beide voeten op de grond geplaatst. Hier moeten ze immers optornen tegen Bentleys, Rolls-Royces of Ferrari’s. Op het regionale vliegveld van Maastricht gonst het van de activiteit. Snelle zakenvliegtuigjes met le beau monde of gefortuneerde yankees aan boord zetten koers naar de Nederlands-Limburgse stad. Een hoog m’as-tu-vu-gehalte kunnen we deze beurs natuurlijk niet ontzeggen.

Absolute top

De Tefafantiekbeurs is dan ook geen gewoon gebeuren. De lokalisatie in de Nederlands-Limburgse stad Maastricht, op een boogscheut van het drielandenpunt van Nederland, België en Duitsland, is goed uitgekiend. En de organisatoren hebben jarenlang aan de weg getimmerd. Maar intussen is Maastricht wél het grootste antiekgebeuren ter wereld: in 2005 trok Tefaf niet minder dan 77.828 bezoekers, een record.

Dit jaar wordt de oppervlakte van Tefaf met 1000 vierkante meter uitgebreid om de in totaal 218 deelnemers, onder wie 28 nieuwkomers, te herbergen. Voor hedendaagse en Aziatische kunst wordt een grotere plaats ingeruimd. De deelnemers komen uit vijftien landen en hoewel de Nederlandse handelaars nog altijd in de meerderheid zijn, is 75 % van de exposanten afkomstig uit andere landen. Op de beurs zullen tussen 15.000 en 25.000 voorwerpen worden tentoongesteld, met een totale waarde tussen 0,5 en 1 miljard euro. Ongeveer 5 % à 10 % van de bezoekers koopt.

We interviewden drie deelnemers die tot de top in hun segment behoren.

Oude meesters

De Engelsman Johnny Van Haeften beschikt over een schitterend aanbod Vlaamse en Nederlandse oude meesters. Sinds 1985 neemt hij jaarlijks deel aan Tefaf. “Er zijn drie voordelen aan deze antiekbeurs,” aldus Van Haeften. “Ten eerste is Maastricht uitgegroeid tot de belangrijkste beurs ter wereld. Ten tweede kunnen belangstellenden op een kleine ruimte 70 % tot 80 % van het aanbod inzake oude meesters bekijken. De liefhebbers moeten zich dus niet naar Londen en Parijs en New York of Berlijn verplaatsen om alle oude meesters te bekijken, maar vinden die op een zakdoek. Ze zien het aanbod met eigen ogen en kunnen de kwaliteit vergelijken. Ik realiseer op deze beurs een vierde tot zelfs een derde van mijn jaarlijkse omzet.”

TRENDS. Welk profiel hebben verzamelaars van oude meesters?

JOHNNY VAN HAEFTEN. “De gemiddelde koper is een bedrijfsleider tussen veertig en zeventig jaar. Het koperspubliek is zeer internationaal. Je vindt hier zowel West-Europeanen, Russen, Amerikanen als Brazilianen. Telkens weer valt het me op dat deze verzamelaars zeer gefocust zijn. Er zijn maar weinig verzamelaars onder veertig jaar, maar zodra ze de stap van hedendaagse naar oude kunst hebben gezet, blijven ze geïnteresseerd in oude meesters.”

De prijzen van hedendaagse kunst zijn de jongste jaren enorm gestegen. Sommigen vrezen zelfs dat de zeepbel op barsten staat. Hoe is het gesteld met de prijzen voor oude meesters?

VAN HAEFTEN. “De prijzen ontwikkelen zich zeer stabiel en op lange termijn mag je rekenen op een jaarlijkse return van 4 % à 5 %. Dit segment is minder onderhevig aan modeverschijnselen, wat niet belet dat sommige meesters meer gevraagd zijn dan andere. Zo waren portretten lange tijd uit de mode, maar de belangstelling daarvoor groeit momenteel. Stillevens liggen altijd goed in de markt en dat geldt ook voor landschappen en marines.”

Welke oude meesters behoren tot de absolute top?

VAN HAEFTEN. “De namen zijn gekend: Rembrandt, Rubens, Van Goyen, Ruysdael, de familie Brueghel en Vermeer. Toch mag je niet vergeten dat er 3000 competente Vlaamse en Nederlandse schilders rondliepen. Denk maar aan Frans Francken, Clara Peters, Isias Beert, Pieter Gysels, David Teniers, David Vinckboons en Sebastian Vrancx, om maar enkele minder bekende namen te noemen.”

Welke raad kunt u beginners meegeven?

VAN HAEFTEN. “Wie een fan is van oude kunst, stapt best naar een betrouwbare handelaar. Als leek op veilingen kopen is zeer gevaarlijk. Maar niets belet je om het advies van een handelaar in te winnen. Sommigen geven dat zelfs gratis. Stel dus gerust vragen over de conditie, de stamboom of de restauraties.”

Wat is de instapdrempel voor oude meesters?

VAN HAEFTEN. “Voor 15.000 tot 22.500 euro koop je al een leuk werk, al zal dat nog geen topkwaliteit zijn. Uiteraard is het beter om topkwaliteit te kopen, omdat de ervaring leert: hoe beter de kwaliteit, hoe hoger de return.”

Haute époque

Grethe Zeberg van de gelijknamige antiekzaak uit Antwerpen behoort ook tot de vaste deelnemers. Ze is gespecialiseerd in meubelen en beeldhouwkunst uit de 15de tot 17de eeuw, een periode die men in het jargon de haute époque noemt. Voorts geldt ze als de grootste expert ter wereld voor Mechelse popjes.

Hoe stelt de haute époque het?

ZEBERG. “De zaken draaien goed, want haute-époquemeubelen passen uitstekend in een modern interieur en gaan bovendien ook samen met Afrikaanse kunst, een segment dat momenteel sterk in de lift zit. Bij de haute époque zijn sobere Italiaanse en Spaanse voorwerpen uit de 16de eeuw momenteel in. Sterk gedecoreerede renaissanceobjecten, zoals de Rubenskasten bijvoorbeeld, zijn dan weer out.”

Kunt u enkele prijzen geven?

ZEBERG. “Liefhebbers kunnen al een bronzen wijwateremmer kopen vanaf 1000 euro. Voor een sobere houten kist uit circa 1600 mag je op 5000 euro rekenen. Voor een meubel van topkwaliteit beland je bij prijzen van 50.000 tot 100.000 euro.”

Hoeveel kost het eigenlijk om deel te nemen aan Tefaf?

ZEBERG. “Deelnemers betalen 25.000 euro instapgeld. Daarnaast zijn er ook de kosten voor de stand en de opbouw ervan, het transport, de verzekering en een bijdrage in de algemene kosten van Tefaf. Ten slotte zijn er nog de kosten voor de uitnodigingen, de catalogus en het verblijf. En de hotels in Maastricht weten natuurlijk ook dat Tefaf plaatsvindt.”

Chinese kunst

Floris Van der Ven van kunsthandel Van der Ven-Van der Ven uit ‘s Hertogenbosch behoort tot de deelnemers van het eerste uur. Hij heeft Tefaf dan ook op alle fronten zien groeien: het aantal deelnemers, de kwaliteit van de deelnemers, de professionalisering van de organisatie, de internationalisering van het publiek…

TRENDS. De sectie Aziatische kunst wordt dit jaar met drie deelnemers uitgebreid. Vreest u niet voor meer concurrentie?

FLORIS VAN DER VEN. “Die nieuwe deelnemers zijn actief in nieuwe niches, zoals Chinese meubelen of keizerlijk Chinees porselein. Ik zou dan ook eerder over kruisbestuiving spreken dan over concurrentie. Iedereen krijgt een stuk van de taart en voor de verzamelaars is deze beurs incontournable.”

Zijn er veel verzamelaars van Chinese kunst?

VAN DER VEN. “Zeker en vast. Aziatische kunst wordt mondiaal verzameld. De Portugezen voerden al in de 16de eeuw Chinees porselein in en in de 17de eeuw volgden de Nederlanders met hun Verenigde Oost-Indische Compagnie. Interessant om weten is dat ook Belgen, Zweden of Denen handelscontacten met China hadden. Chinees porselein vind je trouwens ook in Zuid-Afrika – de schepen maakten daar een tussenstop – en in Singapore, om maar enkele landen te noemen. Een van de belangrijkste musea van Chinese kunst bevindt zich dan weer in Istanbul.”

Is het verzamelen van Chinees porselein een dure hobby?

VAN DER VEN. “Niet noodzakelijk. De prijzen variëren van 1000 tot 100.000 euro en meer, maar voor 1000 euro koop je al een mooi voorwerp. De markt is trouwens buitengewoon sterk. Dat komt niet alleen door de algemene stijging van de welvaart in het Westen, maar ook door de wet van vraag en aanbod. De vraag trekt aan, terwijl het aanbod vermindert. Vooral kwaliteit is gevraagd en die realiseert hoge prijzen. Het onderste segment van de markt heeft het echter moeilijk. De kopers zijn selectief en wachten liever tot ze een topstuk kunnen kopen.”

Merkt u ook vraag vanuit China, nu de economie daar loopt als een trein?

VAN DER VEN. “Er is meer en meer belangstelling, maar wij houden ons vooral bezig met Chinees exportporselein, en dat beantwoordt niet echt aan de Chinese smaak. Er lopen trouwens niet zoveel Chinese verzamelaars rond in Maastricht.”

Etienne Langerwerf