Een leven op vetten, soja en brood

Vandemoortele, de grootste niet-beursgenoteerde voedingsgroep van ons land, blijft maar groeien. Dat is de conclusie ruim tien jaar nadat het zijn zaadpers- en raffinageafdeling verkocht en focuste op consumentengoederen. Jean Vandemoortele, bijna vijftig en voorzitter van het directiecomité, is genomineerd voor de titel van Manager van het Jaar. De tweede keer in zijn carrière.

Vandemoortele is het grootste niet-beursgenoteerde voedingsbedrijf van België. Na jaren van groei verkocht het eind 1997 zijn zaadpers- en raffinageafdeling – goed voor de helft van de omzet die toen 2 miljard euro bedroeg – aan Cargill. Vier jaar later werd Jean Vandemoortele aangesteld als voorzitter van het directiecomité van Vandemoortele. Wat hij toen dacht, daar hebben de meesten van ons het raden naar. Vandemoortele hanteert al jaar en dag het principe ‘liever doen dan praten’.

Iets meer dan tien jaar na de afstoting van de zaadpers- en raffinageafdeling, en bijna 110 jaar na de oprichting van Vandemoortele, stuurt Jean Vandemoortele een bedrijf aan dat is uitgebouwd in drie divisies. De divisie soy foods, die is gespecialiseerd in de productie en de verkoop van sojaproducten onder de merknamen Alpro en Provamel. De divisie bakery, die diepvriesbakkerijproducten voor professionele gebruikers aanbiedt. En ten derde de divisie lipids die margarines en vetten verkoopt aan professionele gebruikers en daarnaast bekend is van de margarines en vetten met merken als Vandemoortele, Vitelma en Belolive.

Op de website van de groep staat dat zij in die drie marksegmenten het leiderschap in Europa voert. De divisie mayonaise en sauzen werd in 2004 verkocht aan de Duitse groep Hamker. “We investeren alleen nog in zaken waarin we marktleider zijn of waarin we dat vanuit een realistisch perspectief kunnen worden”, zei Jean Vandemoortele in 2004 in Trends. Het familiebedrijf heeft ook een deelneming van 25 procent in Lipidos Santiga, de Spaanse marktleider in raffinage van vetten. Vandemoorteles dochteronderneming Metro organiseert vervoer voor de eigen ondernemingen en voor derden.

“De uitdaging voor Vandemoortele was en is de overgang van een fabrikant van basisgrondstoffen naar een fabrikant van consumentengoederen. Het moet dus afstoten wat niet top is”, legt Chris Moris, voorzitter van de voedingsfederatie Fevia, uit. “De middelen die daardoor vrijkomen, investeert de groep zeer zorgvuldig.”

Overnames verteren

De afgelopen jaren beantwoordde Vandemoortele de vraag naar nieuwe groei in het bakkerijsegment vooral met een doorgedreven overnamestrategie. Eerder dit jaar verwierf de groep het Franse Panavi, dat in Frankrijk een marktaandeel heeft van 20 tot 25 procent in het segment van diepgevroren bakkerijproducten. Dat maakt Vandemoortele de tweede grootste Europese speler in diepvriesbrood, na Lantmännen Unibake. Vandemoortele legde naar verluidt 300 miljoen euro, een bedrag gelijk aan de jaarlijkse omzet van Panavi, op tafel. Het kreeg er eensklaps 2000 personeelsleden bij, wat de balans op 5600 medewerkers brengt. Het verbaast dus niet dat de groep een investeerder zoekt om het kapitaal met ongeveer 100 miljoen euro op te trekken. “Vandaag zijn we een familiale onderneming, maar als de business zo ontwikkelt dat we met eigen centen en bankmiddelen de groei niet meer kunnen volgen, zullen we zeker kijken of we het kapitaal moeten openen. Hetzij via private equity, hetzij via de beurs”, vertelde Vandemoortele in 2004. “Een beursgang is nu niet aan de orde. Zeker is dat Vandemoortele zijn maximale ontplooiingskansen krijgt”, zei de voorzitter van Vandemoorteles raad van bestuur, Karel Boone, onlangs nog in Trends.

Voor Panavi aan de beurt was, wist Vandemoortele ook al de Franse spe-ciaalbroodfabrikant Cottes, het Poolse Gourmand en de Nederlandse Erkens Bakkerijen onder de vleugels te krijgen. De uitdaging voor de komende jaren ligt erin alle overnames te absorberen en op zoek te gaan naar synergie. Want Vandemoortele moet ook organisch groeien. Croustifrance, de Franse bakkerijafdeling van Vandemoortele, investeert 25 miljoen euro in de bouw van een nieuwe fabriek in Arras, in Noord-Frankrijk. De eerste productielijn moet begin 2009 operationeel zijn. Ook de sojadivisie zoekt naar externe en interne groei. Zo werd in 2006 het Nederlandse SoFine, dat zich specialiseerde in tofu – een vleesvervanger op basis van soja – overgenomen. Maar er wordt evengoed gebouwd aan een nieuwe ontpellingsfabriek in Wevelgem, een investering van 15 miljoen euro waar ook Alpro’s belangrijkste fabriek ligt. Vandemoortele wil zijn middelen niet versnipperen over meerdere continenten en focust daarom uitsluitend op Europa. Die markt biedt volgens het bedrijf nog veel groeiperspectieven.

De omzet groeide vorig jaar: de sojadivisie met acht procent tot 265 miljoen euro, de bakkerijdivisie met vijftien procent tot 286 miljoen euro en het vetten- en margarinesegment met veertien procent tot 401 miljoen euro. De rest van de geconsolideerde omzet van 972 miljoen euro in 2007 komt van Metro en de deelname in Lipidos Santiga. De totale verwachte omzetgroei voor 2008 is acht procent, los van de bijdrage van Panavi. Of ook de nettowinst stijgt, is nog niet duidelijk. De voorbije twee jaar daalde die telkens, tot ze vorig jaar 26,8 miljoen euro bedroeg. In 2005 was dat nog 37,8 miljoen euro. Die daling was in 2006 te wijten aan de herwaardering van de financiële instrumenten, in 2007 aan de duurdere grondstoffen die het bedrijf niet volledig of te laat kon doorrekenen.

Geen kruimels, wel kruim

Dat Jean Vandemoortele, baron trouwens, zijn werk in het familiebedrijf als zijn zwaartepunt beschouwt, betekent niet dat hij zich niet inzet voor de voedingssector of het bedrijfsleven. Hij is lid van het directiecomité van het VBO en van de raad van bestuur van de voedingsfederatie Fevia. “Jean heeft geen gemakkelijke persoonlijkheid, maar hij is wel een ideaal soort lid”, vindt Moris, de voorzitter van Fevia. “Hij is namelijk erg kritisch en zal zich nooit door een slecht dossier laten overtuigen, maar is heel consequent als hij zich engageert. Het klopt dat hij erg voorzichtig is vooral als het aankomt op communicatie. Dat beseft hij ook en daar probeert hij aan te werken.” Vandemoortele heeft ook als onafhankelijk bestuurder zitting in de raad van bestuur van de Groep Spadel en bij Dujardin Foods.

In Vandemoorteles eigen raad van bestuur zetelen naast familieleden (zie De familie in familiebedrijf Vandemoortele) ook enkele namen uit het kruim van de Belgische ondernemerswereld. De raad wordt bijvoorbeeld voorgezeten door Karel Boone, de voormalige CEO en huidige voorzitter van Lotus Bakeries. Hij zit aan tafel met Philippe Haspeslagh, de decaan van Vlerick Management School en de man bij wie Jean Vandemoortele nog examen aflegde toen Haspeslagh nog professor was aan Insead; Philippe Vander Putten, die vroeger topman was van Proximus en Brussels Airlines; en Luc Missorten, de voormalige financieel directeur van InBev en huidig gedelegeerd bestuurder van de mediagroep Corelio. Voor de samenstelling van de raad van bestuur van Vandemoortele werd een selectiebureau ingeschakeld en alle kandidaten werden na een gesprek geëvalueerd en gekozen door de raad van bestuur.

De combinatie met familiale bestuurders, zonder dat Jean Vandemoortele er zelf zitting in heeft, leverde de raad van bestuur in 2006 de Best Board Award op. ‘De onderneming benadert qua corporate governance bijna de perfectie’, stond in het juryrapport.

Missorten vult aan. “Jean is een man die weet wat hij wil. Hij drukt daarvoor op zijn directiecomité, maar legt evengoed druk op zichzelf. Toch gaat hij niet over een nacht ijs, respecteert hij de autonomie van de divisies en vraagt hij meerdere adviezen. Tijdens de raden van bestuur komt iedereen aan bod omdat ook daar de familiale bestuurders een luisterend oor hebben en de onafhankelijke bestuurders respecteren.”

Ook in het directiecomité hebben geen onbekenden zitting. Bernard Deryckere, die de sojadivisie aanstuurt, was bijvoorbeeld vroeger CEO van Unilever Bestfoods Scandinavia, en hr-directeur Jan Van Hootegem werd hr-ambassadeur 2008. De divisie bakkerij wordt aangestuurd door Eddy de Mûelenaere en de divisie lipids door Bart Bruyneel. Dominique Eeman is financieel directeur, Dirk Durez algemeen secretaris. “Jean Vandemoortele is als voorzitter van dat comité een goede teamleider”, vindt Boone. “Het comité is de plaats waar alle belangrijke beslissingen worden genomen die niet de bevoegdheid zijn van de raad van bestuur. De verantwoordelijken van de divisies of een ander domein leiden de thema’s in, maar iedereen kan argumenten aanbrengen. Op basis daarvan wordt de beslissing afgewogen. Uit de verslagen die ik krijg ter voorbereiding van de raden van bestuur kan ik opmaken dat Jean zijn rol goed speelt. Hij weet de vergaderingen te animeren zoals het hoort.” (T)

Door Sjoukje Smedts