Een legende in staal

ThyssenKrupp is nog altijd een naam als een klok in industrieel Duitsland. Meer dan 200 jaar na de oprichting van Krupp is een uitgebreide studie verschenen over de geschiedenis van het staalbedrijf: Krupp. A History of the Legendary German Firm van Harold James.

De onderneming werd al in 1811 opgericht, maar het was wachten op Alfred, zoon van stichter Friedrich, om de firma verder te ontwikkelen tot een Duits icoon. “Voor Alfred was het geen toeval dat de belangrijke periode van expansie samenviel met de creatie van het Duitse Rijk”, noteert Harold James. Het succes van Krupp is onlosmakelijk verbonden met het lot van de Duitse heersers. Zo maakte Alfred, de kanonnenkoning, fier bekend aan Wilhelm I, keizer van 1871 tot 1888, dat de periode van ‘het stalen tijdperk’ aangebroken was. Sinds de introductie van het Bessemerproces in 1858 was de productie van staal in een stroomversnelling geraakt. Wilhelm I en zijn kanselier Otto von Bismarck zagen snel de parallellen tussen hun nieuwe politiek, de vernieuwde onderneming Krupp en de evolutie van het Duitse Rijk tot economische en militaire wereldmacht.

Alfreds zoon Friedrich ging volgens de auteur verder bij het ontwikkelen van goede relaties met de politici. Hij had zeer nauwe contacten met Wilhelm II, kleinzoon van Wilhelm I. Opnieuw werd het bedrijf heruitgevonden. “De nieuwe bedrijfscultuur weerspiegelde de keizers eigen zoektocht naar moderniteit en grootsheid”, meent James. Concreet: onder Friedrichs leiding breidde de macht van Krupp zich over de hele wereld uit.

De naam Krupp wordt vandaag soms nog verbonden aan die van het regime van Adolf Hitler. “In Mein Kampf en in Nürnberg in 1935 spoorde Hitler de Duitse jeugd aan zo hard ‘als het staal van Krupp’ te zijn.” Krupp produceerde oorlogsmateriaal voor het Duitse leger. Dertien jaar later stonden de directieleden van Krupp terecht tijdens een van de processen van Nürnberg. De meesten werden ook veroordeeld. Ook tijdens dat proces gebruikte de aanklager, Robert Johnson, Krupp als symbool. “Al meer dan 130 jaar is deze familie het symbool van de meest sinistere krachten die de vrede in Europa bedreigen”, fulmineerde Johnson.

Ruim een halve eeuw later is die smet op het blazoen volgens de auteur helemaal weg. In februari 2007 verwelkomde minister van Financiën Peer Steinbrück zijn collega’s van de G7 zelfs in Villa Hügel in Essen. De villa werd in 1873 gebouwd door de Krupps. Er zijn 259 kamers en daarmee was het de grootste Duitse particuliere woning. “Krupp is de Duitse geschiedenis”, besloot Steinbrück toen. Sindsdien is de naam Krupp opnieuw respectabel geworden, stelt de auteur vast.

ThyssenKrupp staat vandaag vooral voor de Duitse manier van zakendoen, het zogeheten Rijnland-kapitalisme. James, hoogleraar geschiedenis aan de universiteit van Princeton, besluit dat Krupp de verschillende elementen sa-mengebracht heeft in een duurzame en succesvolle synthese. “Nadruk op export en globalisering avant la lettre, een nauwe band met de staat, goede relaties met de correct betaalde werknemers, wantrouwen tegenover externe financiers en de aandelenmarkt en keihard tegenover concurrenten.” Het is niet het eerste boek over de onderneming, maar de auteur onderscheidt zich door zijn evenwichtige en objectieve analyse.

Harold James, Krupp. A History of the Legendary German Firm, Princeton, 2012, 360 blz, 35 euro.

THIERRY DEBELS