Een land, twee naties

Nu de presidentsverkiezingen voorbij zijn, lijkt alles weer bij het oude voor president Vladimir Poetin. Maar dat is schijn. Hij zal alles uit de kast moeten halen om én zijn beloftes waar te maken én de economie op peil te houden.

JOSHUA YAFFA

De auteur is correspondent van The Economist in Moskou.

Algemeen wordt aangenomen dat 2013 minder stresserend wordt voor president Vladimir Poetin dan 2012. De verkiezingen zijn achter de rug en de toestand is teruggekeerd naar een oppervlakkige kalmte. Toch wachten Poetin in 2013 en daarna twee grote problemen. Het eerste is het onvermogen van het Kremlin om twee tegenstrijdige budgettaire prioriteiten met elkaar te verzoenen: de sociale grieven counteren met overheidsuitgaven en de macro-economische gezondheid in stand houden zodat de groei stabiel blijft.

De verkiezingsbeloften van Poetin — van een verhoging van de lonen tot het behoud van de pensioenleeftijd — zullen tegen 2018 1,5 procent van het bbp kosten. Maar de olieboom loopt ten einde en er zal iets moeten gebeuren. Dat kan premier Dmitri Medvedev als potentiële zondebok van dienst zijn job kosten.

Een al lang in het vooruitzicht gesteld privatiseringsplan, dat de begroting moet spekken en de efficiëntie van de staatsbedrijven moet verhogen, zal langzaam en bij vlagen voortgang vinden. Investeringen zullen beperkt blijven. De staat zal de voorkeur geven aan sociale bestedingen en de uitstroom van zowat 65 miljard dollar aan kapitaal in 2012 doet vermoeden dat de privésector de draad niet zal oppikken. De Russische economie is bovendien kwetsbaar doordat het Kremlin de twee factoren die de economische — en dus politieke — stabiliteit van het land verzekeren, niet beheerst: de olieprijs en de kostprijs van het kapitaal.

Het tweede probleem voor Poetin is dat hij een antwoord moet vinden op de vraag hoe hij zijn macht kan bestendigen. Het Kremlin-verhaal van stabiliteit en groei, van een hogere levensstandaard door olie-inkomsten en van macht op het wereldtoneel klinkt in veel Russische oren almaar minder geloofwaardig. De steun van de opgeleide middenklasse in de grootste steden is Poetin al kwijt.

De president en zijn adviseurs trekken dan maar de kaart van de landelijke en industriële bevolking. Het resultaat zal een politieke stijl zijn die grote steden opzet tegen kleinere, vrije beroepen tegen de werkende klasse, en een gevoel van ‘echt’ of ‘waarachtig’ Rusland tegen de onbetrouwbare en onpatriottische elites.

Dat zal een invloed hebben op de gebeurtenissen in het binnenland (meer Pussy Riot-achtige rechtszaken) en in het buitenland (toenemende onderhuidse spanningen met het Westen). In de internationale diplomatie zal Rusland een minder ernstige gesprekspartner lijken voor Washington en Brussel.

Voorlopig vinden de landelijke bevolking en de fabrieksarbeiders nog dat ze weinig gemeen hebben met de betogers in Moskou, maar dat is aan het veranderen. De houding ten opzichte van Poetin wordt scherper in de provincie en druk van buiten kan leiden tot een lagere levensstandaard en openlijk misnoegen.

Het mangelt de oppositie aan eenheid en nationale steun. Toch heeft het Kremlin nog angst. Arrestaties en repressieve wetten kunnen Poetin op korte termijn wel enige overwinningen opleveren, maar ze zullen veel mensen zich van hem doen afkeren en zelfs voor sommigen in de regerende elite als smakeloos overkomen. De ultieme nachtmerrie voor Poetin is dat ooit iemand zal beseffen dat het voortbestaan van het systeem dat hij in het leven geroepen heeft, veiliger is zonder hem als boegbeeld.