Een kans voor Utopia

Een vleugje anarchie, wat toekomstdenken en de ambitie de wereld beter te maken. Thomas More, humanist, toekomstdenker en sociaal architect, kreeg van kwatongen het verwijt te communistisch te denken, een socialist te zijn enzovoort. Utopia, zijn werk uit het begin van de zestiende eeuw, is vandaag actueler dan ooit.

Dat is op zich niet verwonderlijk. Er tekent zich aan de horizon een hoopvolle dynamiek af. Onze rechtse coalitie staat nog niet in de steigers of de echte Zweedse coalitie krijgt een opdoffer van jewelste. De snelheid waarmee burgers van ideologie wisselen neemt de proporties aan van het luierritme van een boorling. Telkens opnieuw rekent men af met een strekking, om dan een andere in het zadel te helpen. Vaak strandt de beweging in oeverloze discussies over thema’s waarbij besparen, een hogere productiviteit enzovoort de revue passeren. Zo sterk zelfs dat regio’s zich onttrekken aan bestuurscentra en hun eigen weg gaan. Het levert een kleurrijk schouwspel op van revolutionairen, beeldenstormers, vaak geflankeerd door opinies van toekomstdenkers, filosofen en zo meer.

Hoopvol zijn is een way of life. De denkoefening van More is actueel om diverse redenen. De voornaamste is de algemene vermenging van religies en culturen, en het feit dat een politiek vijandbeeld het daardoor almaar moeilijker krijgt. Ook een idee van More is het recht op lui zijn, het zou zelfs opgenomen worden in het regeerakkoord. Dus moet er politiek ook centrumrechts een plaats voor zijn. Het kan uiteraard een pasmunt zijn om een vermogensbelasting te milderen, maar toch.

Het werk van More is uiteraard satire en geen modelsamenleving, laat staan dat de man de ambitie koesterde Utopia te realiseren. Zijn boek kwam er omdat hij openlijke partijkritiek niet gebundeld kreeg. Gelukkig was er Dirk Martens, een drukker uit Aalst en zielsverwant van More. Martens, zelf humanist en uitgever van werken van onder anderen Erasmus, deelde de ambities van More. Ook in zijn periode in Leuven bleef hij zoeken naar technieken om goedkoop boeken op de markt te brengen.

Parallellen met die periode en het werk van deze humanisten zijn er vandaag voldoende. Het drukken is alleen vervangen door online publiceren en ontwikkelen van netwerken. Daar maken hedendaagse humanisten graag gebruik van. Allen hebben ze dezelfde drijfveer: een verhaal goedkoop naar de potentiële lezer brengen en een ideologie verspreiden.

Dat Utopia tegenwoordig weer zo sterk op de radar staat, is niet verwonderlijk. Iedereen voelt dat de knowhow aanwezig is om onze maatschappij te hertekenen, zonder oorlogen of revoluties. Gewoon omdat na vele jaren economische stagnatie de zin er is om nieuwe modellen een kans te geven. Dat dat gepaard gaat met een stoelendans en het verbranden van wat boeken of theorieën, neem ik er graag bij. Vuurtje stoken is leuk. Zeker wanneer een nakende black-out ons toch verplicht na te denken over alternatieven. Wie weet in godsnaam nog hoe we in natte winterdagen onze hermetisch afgesloten halfpassiefwoningen zonder elektriciteitsgebruik aangenaam warm krijgen. Dat is pas een uitdaging en een andere uitwas van deze stagnatie. We waren vergeten dat installaties verslijten en dat besparingen systemen leegmelken tot het punt bereikt is waarop die systemen hun bestaansreden dreigen te verliezen.

Net die stagnatie voedt verandering. Mensen willen finaal liever niet aanmodderen en nemen zelf de handschoen op. Een asset meltdown op Spaanse leest zit er niet onmiddellijk in, dus zullen we moeten nadenken over mechanismen die ons toelaten snel een vernieuwd waardemodel te definiëren. Dat we dat niet alleen moeten doen, leert ons goed nabuurschap. Welke windrichting we ook volgen, telkens weer komen we in dezelfde situatie terecht. We werken dus maar beter samen, met respect voor de onderlinge verschillen. Centen zijn er genoeg.

Veranderen moet niet, maar is toch leuk. Al weten we vandaag niet of we nog aan het ontwerpen of al aan het behangen zijn, de architecten van de nieuwe wereld staan te popelen om er een fijn project van te maken. Nu Schotland misschien het Verenigd Koninkrijk verlaat, ligt een kans voor Utopia klaar. Al denk ik niet dat de Britse premier David Cameron een vriend van Dirk Martens of Thomas More is.

De auteur is CEO van Melotte en oprichter van Innocrowd.

MARIO FLEURINCK

Iedereen voelt dat de knowhow aanwezig is om onze maatschappij te hertekenen, zonder oorlogen of revoluties.