EEN IDEALIST

Het woord idealist klinkt vandaag als een synoniem van snul. Roger Van Overstraeten (61 j.), professor, algemeen directeur en stichter van het centrum voor uitmuntendheid in de micro-elektronica Imec, was een idealist, een woord dat met omzichtigheid moet worden gebruikt in een cynische tijd waar niemand verondersteld wordt zijn nek uit te steken zonder enkel oog te hebben voor privé-voordeeltjes. Roger Van Overstraeten overleed na een slepende ziekte eind vorige week. Zijn vertrek naar een andere wereld is een zwaar verlies voor familie, vrienden, confraters en de hoogtechnologische ondernemingen van Vlaanderen. Hij verdient letterlijk een standbeeld op zijn Leuvense campus. De wat verlegen Roger Van Overstraeten was een excellente wetenschapper die bovendien de talenten ontwikkelde om een groep te leiden, om te praten met industriëlen, om diplomatiek de scherpe kantjes van conflicten te vijlen.

Imec, zijn creatie, opende zopas een verkoopbureau in Silicon Valley. De cirkel is daarmee rond, als jonge student bloeide Roger Van Overstraeten wetenschappelijk open in de labs van Stanford University, de bakermat van het jonge Silicon Valley. Vandaag heeft het instituut van de Vlaamse oud-student producten in de etalage die Silicon Valley intrigeren.

In 1960 studeerde Roger Van Overstraeten af als burgerlijk ingenieur elektronica en mechanica aan de KU Leuven. Hij had aanleg voor het fundamentele onderzoek en vertrok naar Stanford University (Californië), waar hij doctoreerde in de fysische elektronica. De aanlokkelijke contracten om in de VS te blijven, stroomden binnen bij de knappe elektronicus. Hij koos ondanks de rijkelijke aanbiedingen voor de terugkeer om hier mee de grondslagen te leggen van een wetenschappelijk-industriële revolutie gebaseerd op universitair onderzoek dat in symbiose zou leven met de ondernemingen.

Roger Van Overstraeten zag bij zijn terugkeer de kansen die de traditionele industrie liet liggen. Hij was er het hart van in dat Union Minière op de 150ste verjaardag van haar moeder, Generale Maatschappij, in 1972 op een expo, wel pronkte met haar wafer technology, maar daar niet consequent in doorduwde. Evenzeer als de siliciumkennis die, ondanks de rijke voorraden aan wit zand in de Kempen (Mol, Lommel) – een interessante kennisbron voor siliciumtoepassingen -, een ondergeschoven kind bleef aan de Belgische universiteiten. Waarom kon Wacker Chemie in Duitsland uitgroeien tot een wereldleider in materiaal voor geïntegreerde circuits en bleven hier de initiatieven uit?

Roger Van Overstraeten beperkte zich niet tot een klaagzang. Hij stichtte het Esat-laboratorium in een kelderruimte aan het kasteel van de hertogen van Arenberg. Daar toonde hij aan assistenten, studenten en bezoekers de ingewikkeldste ontwerpen van geavanceerde chips. Uit Esat kwamen de eerste Vlaamse spin-offs in de micro-elektronica. Zonder Esat bijvoorbeeld geen Silvar-Lisco en een Bill Van Cleemput in Californië (tot voor kort Amerikaans vertegenwoordiger van de opvolger van Esat, het Imec).

Sinds 1984 was Roger Van Overstraeten algemeen directeur en bezieler van Imec in Leuven: het eerste centrum van uitmuntendheid in de nieuwe technologieën dat de Vlaamse regering hielp tot stand brengen. Imec is een kind van de zogenaamde Derde Industriële Revolutie in Vlaanderen, de DIRV, een politiek project van de eerste Vlaamse premier, Gaston Geens, en een intellectueel project van één van zijn briljantste kabinetsmedewerkers, Kris Rogiers. Imec arriveerde op het ogenblik dat ook de eerste Flanders Technology de deuren opende, de T-Dagen met hun wetenschappelijk-populaire propaganda voor de biotechnologie, de nieuwe materialen en de micro-elektronica honderden Vlaamse ondernemers aanspoorden om te dromen en te durven. Een aspect van Imec, waarbij Roger Van Overstraeten nauw betrokken was, werd de massale bijscholing middels de moderne communicatietechnologieën van studenten, hoogleraren en kaderleden van ondernemingen in de micro-elektronica. Professor Van Overstraeten was in woord, daad en voorbeeld betrokken bij de DIRV-beweging.

Imec ontwikkelde een eigen campus met gebouwen in het groen die uitnodigen tot dialoog en creativiteit. Het is vandaag het grootste onafhankelijke onderzoekscentrum in Europa in micro-elektronica en aanverwante domeinen. Ruim 820 ingenieurs, wetenschappers en technici werken er aan de nieuwe technologieën voor de Vlaamse ondernemingen van morgen. Nieuwe bedrijven als Smartmove, Xeikon, Target en vele andere, konden hun chipbestellingen voorleggen en ontwikkelen in Leuven. In 1998 stegen de totale inkomsten uit contractonderzoek met bijna 10 % tot 1,5 miljard frank.

Twee vertakkingen van Imec mogen niet onvermeld blijven. De vallei van de Dijle werd in 1994 officieel een technologiepark. Door Imec werkten toen in en rond de Brabantse stad 300 specialisten in digital signal processing, een chiptechniek voor rekenintensieve toepassingen. DSP Valley werd een internationaal begrip. Drie jaar na de start van DSP Valley volgde het IT-Fonds, durfkapitaal om technologiestarters uit Imec te helpen doorgroeien. Het succes van het IT-Fonds is buiten verwachting hoog. Het fonds helpt de mensen met hersenen om de financiële vruchten van hun kundigheid te plukken.

Het Imec heeft niet enkel fans. Op de kabinetten was er ook kritiek. Bracht Imec wel voldoende op voor de lokale industrie? Deze boekhoudkundige aanvallen deden onrecht aan Roger Van Overstraeten. Hij was er steeds als eerste bij om de mogelijkheden van industriële toepassingen van wetenschappelijke vondsten te zoeken. Recentelijk spande hij zich in om een pilootproject voor de verpakking van chips te starten. Ook zocht hij internationaal vanaf 1996 naar een partner voor een chipfabriek in Vlaanderen. Een wereldlab en een productiebedrijf konden mekaar wederzijds bevruchten. De evolutie van de chipmarkt werkte tegen.

Eind november, toen de ziekte van Roger Van Overstraeten een dramatische wending begon te nemen, werd professor Gilbert Declerck, een trouwe luitenant van de Imec-stichter, aangesteld als adjunct-algemeen directeur. Roger Van Overstraeten legde zich in de laatste maanden toe op de strategie en de spin-offs, Gilbert Declerck nam de dagelijkse leiding op zich. Een zware erfenis.

FRANS CROLS