Een etalage van macht

Mogen we u voorstellen: de Hofkamer, een praalruimte waarmee de Antwerpse zakenman en politicus François Adrien van den Bogaert op het einde van de achttiende eeuw zijn rijkdom en macht in de kijker zette. Het monument in het historische centrum staat er nu verwaarloosd bij, maar wordt in de komende vijf jaar gerestaureerd. Met de hulp van zakenlui.

De Hofkamer was tot voor kort een goed bewaard geheim in Antwerpen. Niet vreemd: het is schier onbegonnen werk om het verwaarloosde gebouw te vinden, verscholen achter eeuwenoude gevels aan de Oude Beurs, vlabij de Grote Markt.

Sinds begin dit jaar krijgt de ontvangst- en praalruimte geregeld nieuwsgierige bezoekers over de vloer. Zij komen zich vergapen aan de voormalige opslagruimte die François Adrien van den Bogaert herinrichtte. De handelaar en politicus bezat verscheidene huizen in Antwerpen, waaronder enkele op de Grote Markt, maar geen ervan was zo weelderig en pronkzuchtig als de Hofkamer. De woning was in zijn tijd volgestouwd met luxe, waaronder een barokke schoorsteen in marmer uit Carrara, paars glas uit Murano, de grootste plafondschildering (op doek) van het land en – wellicht een unicum in de wereld – een toilet waarvan de wand met lederen boekbanden was bekleed. Een monument dat de macht en rijkdom van Van den Bogaert etaleerde, maar vandaag ook een hulde is aan het indrukwekkende handelsverleden van Antwerpen.

Amoureuze avontuurtjes

“François Adrien van den Bogaert had met de Hofkamer duidelijk iets speciaals in gedachten”, vertelt Bart Jonckheere van Erfgoed Vlaanderen, dat de Hofkamer beheert en het restauratieproject coördineert in samenwerking met de Kunstkamer, een Antwerps platform waarin bedrijfswereld en kunstensector elkaar ontmoeten. “Hij wilde hier zijn vooraanstaande gasten ontvangen in een stijl die van iemand van zijn stand mocht worden verwacht. Hij wou er feesten geven waarover in ‘t stad werd gesproken. Af en toe ging het misschien zelfs verder: op de eerste verdieping is er een alkoof met daarin een bed. Wellicht beleefde hij daarin amoureuze avontuurtjes.”

Naast de alkoof bevindt zich een uniek toilet, dat bekleed is met boekbanden en uitzicht geeft op de kathedraal. Helaas heeft een brand in 1960 de lederen boekbanden grotendeels vernield. Kwaad opzet, volgens kwatongen. “De brand gebeurde toen de paters hier verbleven. Of het opzettelijk gebeurde, is niet duidelijk, maar het is wel opvallend dat de brand heel plaatselijk was”, aldus Jonckheere.

Goddelijk schouwspel

Het pronkstuk van de Hofkamer is niet het boekentoilet of Van den Bogaerts verborgen liefdesnest, maar De Goden op de Olympusberg, een 65 vierkante meter grote plafondschildering op doek. Het gaat om een trompe-l’oeil waarin het gebouw overgaat in een tafereel dat de verblijfplaats van de Griekse goden weergeeft.

“Voor het schilderij werden vier schildersdoeken aan elkaar genaaid. Er bestond toen geen weefgetouw dat in staat was een canvas te maken dat groot genoeg was”, aldus Jonckheere. Het imposante schilderij weegt 400 kilo en werd met meer dan 5000 spijkers op zijn plaats gehouden. Het is afgewerkt met bladgoud, dat oplichtte wanneer bij feesten en bijeenkomsten de kaarsen werden aangestoken.

Onderdak bij de bank

Eind vorig jaar werd met de restauratie van het schilderij begonnen. Het verhuisde daartoe naar het ING-gebouw in de Lange Gasthuisstraat, zo’n anderhalve kilometer verderop. “De verhuis was noodzakelijk, omdat het doek anders definitief verloren zou zijn gegaan. Het heeft twee eeuwen blootgestaan aan temperatuurschommelingen, afbladdering en stof. Het wordt nu minutieus gerestaureerd, toegankelijk voor het grote publiek. Naast de restau-ratie hebben we namelijk de uitdrukkelijke taak om het publiek te sensibiliseren. De samenwerking met ING kwam er omdat we op zoek moesten gaan naar bijkomende middelen voor de restauratie.”

De totale restauratie kost ongeveer 1,5 miljoen euro, waarvan Erfgoed Vlaanderen één derde ophoest. Een deel van de restauratiekosten wordt betaald door de stad, de provincie en de Vlaamse Gemeenschap, de rest komt van giften en sponsors. “We kozen voor een publieke restauratie en schakelden ook Herbert Flack en Sigrid Spruyt in als peter en meter van het project.”

Feestje bouwen

De restauratie van het doek moet in augustus klaar zijn, de volledige woning moet tegen 2013 in haar oorspronkelijke grandeur te bewonderen zijn. Twee jaar eerder al zou het schilderij aan het plafond van de Hofkamer terug moeten hangen. In afwachting heeft Jonckheere al andere toekomstplannen: “We denken aan het oprichten van een kleine, exclusieve club van kunstenaars en ondernemers, genoemd naar Van den Bogaert. Het genootschap moet een gesloten netwerk en een sociale club worden van mensen met een passie voor cultuur en erfgoed. De Hofkamer moet een trefplaats worden voor die club. We zijn nu op zoek naar tien founding fathers uit de ondernemerswereld die het exclusieve programma van de club willen uitwerken. We stellen de Hofkamer sowieso open voor persconferenties, recepties, bedrijfsfeesten, concertjes, diners en productlanceringen. De ligging en de luxueuze omkadering zijn daar perfect geschikt voor.” (T)

Door Dominique Soenens