Een bedrijf zonder bazen

Stijn Fockedey
Stijn Fockedey Algemeen hoofdredacteur van Trends-Kanaal Z

Iedere werknemer is vrij om te kiezen met wie en waaraan hij of zij werkt en de collega’s bepalen elkaars loon. Voor het Amerikaanse Valve Software is de vrije markt heilig, ook op de werkvloer.

Bedrijfsleiders houden het liefst zo veel mogelijk de touwtjes in handen. Zelfs al krijgen werknemers veel vrijheid om hun taken in te vullen, dan nog proberen managers hen vaak te sturen. Dat klinkt logisch. Een organisatie werkt het best als iedereen in dezelfde richting marcheert. Maar bij Valve Software denken ze daar anders over. Er zijn geen bazen en dus ook niemand die centraal de lijnen uitzet of het personeel controleert. Al zeventien jaar werkt het bedrijf volgens het principe dat de 400 werknemers zelf moeten beslissen aan welk project ze werken.

Dat blijkt geen recept voor chaos en ellende. Vorig jaar waardeerde een analist het bedrijf op 1,8 miljard euro. Valve is bijzonder karig met cijfers. De omzet zou in de honderden miljoenen euro’s lopen. Gabe Newell en Mike Harrington, twee ex-kaderleden van Microsoft, richtten Valve in 1996 op als een ontwikkelaar van computerspelletjes. Hun eerste grote hit was Half-Life, een spel waarin de wereld moest gered worden van een invasie van buitenaardse monsters. Daarna volgde nog een aantal hits.

Valve was ook erg vooruitziend. In 2003, toen Apple zijn digitalemuziekwinkel iTunes oprichtte, kwam Valve met Steam, een digitaal platform voor computerspelletjes. Intussen heeft dat meer dan 50 miljoen gebruikers en neemt Valve ook de digitale distributie van de meeste van zijn concurrenten voor zijn rekening. Binnenkort komt Valve met een eigen spelconsole voor het Steam-platform.

Vaste structuren zijn uit den boze

Tien jaar na de oprichting is er bij Valve nog altijd geen officiële afdeling voor Steam. Een groep mensen werkt aan het platform en iedereen in het bedrijf is vrij zich daarbij aan te sluiten. Vaste structuren zijn uit den boze omdat die er op termijn enkel nog maar op gericht zouden zijn zichzelf in stand te houden. In het handboek dat nieuwe werknemers krijgen (zie kader Te mooi om waar te zijn), geeft Valve toe dat er daardoor een risico is dat projecten niet altijd de aandacht krijgen die ze verdienen. Maar dat weegt niet op tegen het gevaar dat een afdeling in het bedrijf elke verandering kan afblokken. Er mag zo weinig mogelijk weerstand zijn tegen nieuwe ideeën, luidt de redenering.

Om de mobiliteit tussen de groepen aan te moedigen, heeft iedereen bij Valve een bureau op wieltjes en is er een extra ruime lift. Via een interne website, de informatieslagader in het bedrijf, zien medewerkers waaraan en waar hun collega’s werken. Als iemand een nieuw project wil beginnen, hoeft die niet op voorhand verantwoording af te leggen. De meeste projecten worden meestal al snel te complex voor één persoon. Niemand kan andere collega’s dwingen aan zijn project mee te werken. Als een werknemer echt niemand kan overtuigen aan zijn idee mee te werken, zal hij volgens Valve zelf wel inzien dat zijn idee misschien toch niet zo geweldig was, Het bedrijf laat intern de concurrentie maximaal spelen. De beste projecten drijven vanzelf boven omdat die meer medewerkers aantrekken.

Collega’s bepalen uw loon

Dat maakt dat een zware verantwoordelijkheid rust op de schouders van iedere werknemer. Het gaat verder dan zich zo nuttig mogelijk maken. “We beheren allemaal de langetermijnrelatie met onze klanten”, staat in het handboek. “Soms maken we fouten. Maar we moeten erin geloven dat het na een mislukking wel weer goed komt, zolang we het beste voor hebben met onze klanten.”

Vrijblijvend is dat niet. Wie dezelfde fouten blijft maken, niet luistert naar klanten of de goede raad van collega’s in de wind blijft slaan, krijgt dat op zijn bord tijdens een jaarlijks rapport. Dat wordt samengesteld op basis van anonieme feedback van collega’s met wie de werknemer het voorbije jaar heeft samengewerkt. Bovendien bepalen diezelfde collega’s ook het loon. Iedereen quoteert jaarlijks anoniem zijn directe collega’s op vier criteria: vaardigheden, houding en medewerking in het bedrijf, nuttige input bij projecten en hoe efficiënt iemand werkt. Die scores worden bij elkaar geteld en vormen de basis voor de berekening van het loon.

Rigoureus rekruteringsproces

Telkens wordt ervan uitgegaan dat ‘de markt’ binnen Valve werknemers en projecten beter naar waarde kan schatten dan een of andere manager. Maar het rekruteringsproces zorgt er wel voor dat het systeem optimaal kan werken. De aanwervingen gebeuren collectief en rigoureus. Er wordt goed onderzocht of een kandidaat wel met de speciale bedrijfscultuur overweg kan. Valve wil ook geen vakidioten. Iedereen moet uitblinken in een of ander veld, maar een potentiële collega moet tegelijk ook een brede kennis hebben. Dat is nodig omdat iedereen bij Valve na verloop van tijd toch iets compleet anders doet.

Toch lijkt het erop dat Valve voor het eerst nood heeft aan een grote schoonmaak om zijn losse arbeidsorganisatie voort te laten functioneren. Deze maand zouden zo’n twintig mensen ontslagen zijn. Naar de reden is het gissen en het is evenmin duidelijk of de beslissing gemeenschappelijk is genomen. Bij de ontslagenen waren enkele ervaren en bekende ingenieurs met een specialisatie in hardwareontwikkeling. Dat is opmerkelijk omdat Valve zijn eigen hardware zal produceren. Oprichter Newell wilde geen commentaar geven op de ontslagen, maar hij liet wel weten dat er geen projecten zijn geschrapt.

STIJN FOCKEDEY

Op de schouders van iedere werknemer rust een zware verantwoordelijkheid. Het gaat verder dan zich zo nuttig mogelijk maken.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content