Economie wint van ethiek

Bankieren wordt duurder. Het bericht volstond om de banksector de oorlog te verklaren. Nochtans, als we willen dat het financiële systeem enige stabiliteit herwint, moeten we aanvaarden dat banken winst maken met het oog op de versterking van hun eigen vermogen. Of de banken ook ethisch handelen, is pas van secundair belang.

De banken hebben het weer gedaan. Ze verlagen de spaarrente, verhogen de hypotheekrente en melden dat ze internetbankieren duurder willen maken om zo het miljard euro dat ze betalen aan Belgische bankentaks geheel of gedeeltelijk te recupereren. Zoals gewoonlijk werden al die elementen op een hoopje gegooid om de banksector aan de schandpaal te nagelen. Terecht of niet?

Laat ons om te beginnen toch even stellen dat de lagere spaarrente een direct gevolg is van de beslissing van de ECB om de kortetermijnrente te verlagen, terwijl de hogere hypotheekrente dan weer de logische consequentie is van de gestegen langetermijnrente op de obligatiemarkt. Banken passen hun tarieven aan de schommelingen op die markten aan.

Iets anders is de bankentaks. Die heffing is de banken opgelegd in de nasleep van de financiële crisis van 2008. De overheid moest bijspringen om de banken recht te houden, dus leek het logisch hen daarvoor een prijs te laten betalen. Dit jaar betalen de Belgische banken zo’n miljard euro aan de overheid. Voor vele betekent dat een flinke hap uit hun winst.

Nochtans is die winst broodnodig om de kapitaalbuffers op peil te houden. Eind oktober besliste Europa dat de banken al tegen medio volgend jaar moeten voldoen aan strengere kapitaal- en liquiditeitsregels. Volgens een berekening van de European Banking Association hebben de Europese banken 115 miljard euro te kort om die normen te halen. Dat kapitaal op de markt ophalen, is zo goed als uitgesloten, want wie wil er deze dagen nog bankaandelen kopen?

Winstreservering is nog altijd het gezondste middel om de solvabiliteit van een onderneming te verhogen. Dat impliceert dat we moeten aanvaarden dat banken, net als andere ondernemingen, voldoende winst kunnen maken. En het is een economische wetmatigheid dat je maar winst kan maken als je zo veel mogelijk kosten doorrekent. Het was een beetje naïef van onze politici te denken dat ze een sector op kosten kunnen jagen zonder dat die de rekening zou doorschuiven naar de consument.

Maar je kan ook de vraag stellen of de banken ethisch handelen. De gemeenschap is hen te hulp gekomen, de belastingbetaler betaalt daarvoor nog altijd de rekening, en moet nu ook nog eens meer betalen voor de dienstverlening van de banken. Vanuit een communicatiestandpunt lijkt dat niet de meest verstandige zet. Op een moment dat de banken er alles moeten aan doen om het vertrouwen van de consumenten te herwinnen, berokkenen ze hun al gedeukte reputatie extra schade.

Economisch of ethisch handelen? In het bedrijfsleven is de keuze snel gemaakt. Op een moment dat een duurzame relatie met de klanten misschien belangrijker is dan de rendabiliteit op korte termijn, kiezen de banken voor het tweede. Omdat rendabiliteit altijd voor de rest komt en een langetermijnstrategie maar zin heeft als je morgen niet failliet bent. Dat is de realiteit van onze kapitalistische markteconomie: als het overleven en de continuïteit van een organisatie in het gedrang zijn, wordt ethiek een luxeprobleem. Wat Bertold Brecht zei over de menselijke prioriteitenschaal, geldt zeker voor die van banken en bedrijven: ” Erst das Fressen, dann die Moral”.