Op 10 november begint de dertigste editie van de jaarlijkse VN-klimaatconferentie in de Braziliaanse stad Belém, aan de monding van de Amazone. Het wordt de belangrijkste top in jaren, met de vijfjaarlijkse actualisering van de klimaatplannen per land, en veel aandacht voor de strijd tegen de ontbossing en de immer moeilijke zoektocht naar financiering.
1/ Waarom kijkt iedereen uit naar de nieuwe landenplannen?
Omdat de gevolgen van de klimaatopwarming de grenzen overschrijden en alle landen aanbelangen, organiseren de Verenigde Naties (VN) sinds de jaren negentig jaarlijks een klimaatconferentie, als uitvloeisel van het klimaatverdrag dat de VN in 1992 sloten. Conference of the Parties (COP) heet zo’n klimaattop, en omdat het dit jaar de dertigste top is, spreken we van COP30. Tien jaar geleden leidden de onderhandelingen op COP21 in Parijs tot een van de belangrijkste akkoorden van deze eeuw.
Het klimaatakkoord van Parijs bepaalde dat we alles in het werk zouden stellen om de klimaatopwarming te beperken tot 1,5 graad of die zeker onder 2 graden te houden. Vanaf 1,5 graad dreigen we ‘kantelpunten’ te krijgen, onomkeerbare veranderingen in de natuur, met zware gevolgen als smeltende ijskappen of verdwijnende koraalriffen. Om de vijf jaar worden de landenplannen (NDC’s) geactualiseerd. Die bevatten de doelen van de landen om klimaatneutraal te worden. Als je al die plannen verrekent, zie je dus tot hoeveel graden de wereld de opwarming wil beperken. De aangesloten landen – 198 in totaal, al stapten de Verenigde Staten eruit – moesten hun nieuwe plannen voor de start van COP30 in Belém indienen.
“Met de huidige generatie klimaatbeloften (de plannen van vijf jaar geleden, nvdr) komen we aan 2,4 graad opwarming”, zegt klimaatwetenschapper en VUB-professor Wim Thiery. “Maar omdat niet alles wat in de plannen wordt beloofd, ook wordt uitgevoerd, stevenen we af op 3 graden.”
‘Een globaal permanent fonds kan een gamechanger zijn om ontbossing tegen te werken’
EU-lidstaten als België maken geen afzonderlijk plan, de Europese Unie dient één gemeenschappelijk plan in. Het afgelopen jaar stelde de Europese Unie haar ambities richting klimaatneutraliteit naar beneden bij, terwijl China net een versnelling hoger schakelt. “Wat in die landenplannen staat, is heel belangrijk”, zegt Wim Thiery. “Dit wordt de belangrijkste klimaattop in vijf jaar.”
2 Wat is de Tropical Forest Forever Facility?
De top vindt plaats in Belém. Die stad aan de monding van de Amazone is eigenlijk niet geschikt om zo’n grote top te ontvangen, maar is een bewuste keuze van de Braziliaanse regering, die veel aandacht wil schenken aan de bescherming van het Amazonewoud en andere tropische bossen. Ze roept daarom een nieuw fonds in het leven om tropische bossen wereldwijd te beschermen. “Die Tropical Forest Forever Facility (TFFF, spreek uit als ‘T tripel F’, nvdr) wordt heel belangrijk op deze COP”, zegt Koen Stuyck, policy officer finance & economy bij de natuurbeschermingsorganisatie WWF Belgium. “Zo’n globaal permanent fonds kan een gamechanger zijn om ontbossing tegen te werken.”
Stuyck legt uit dat ook België betrokken partij is: “Als in Brazilië bos wordt gekapt om soja te telen voor onze vleesproductie, zitten wij er ook voor iets tussen. Het is daarom belangrijk de transformatie van ons voedingssysteem te verankeren in de teksten. Je kunt bijvoorbeeld maatregelen nemen om geen soja uit ontboste gebieden meer in te voeren in ons land. Brazilië heeft veel braakliggende gebieden, maar het is vaak goedkoper nieuw terrein te ontbossen dan die uitgeputte grond weer in gebruik te nemen.”
Koen Stuyck heeft er goede hoop op dat het Braziliaanse voorzitterschap naar een stevig natuurpakket zal toewerken: “Er is de jongste jaren ook een beweging naar meer synergie tussen de klimaat- en de biodiversiteitsconferentie van de VN. Biodiversiteit en natuur aan de ene kant, en klimaat aan de andere kant, zijn twee kanten van dezelfde medaille. De natuur is onze grootste bondgenoot om de klimaatcrisis aan te pakken.”
Maar daar is veel geld voor nodig – middelen die landen uit het globale zuiden vaak minder hebben. Ook dit jaar zal het, behalve over het nieuwe TFFF-fonds, ook vaak over financiering gaan. De toegezegde 100 honderd miljard dollar per jaar – een combinatie van publiek en privaat geld – die van het rijke noorden naar het armere zuiden vloeit, is opgetrokken tot 300 miljard. “Eigenlijk komt dat neer op de aanpassing aan de inflatie”, zegt Koen Stuyck. “Er zal nog veel meer nodig zijn. Als die landen de middelen hebben voor de transitie – waarbij ze bijvoorbeeld investeren in fossiele brandstoffen kunnen overslaan en meteen inzetten op hernieuwbare energie – dan worden nieuwe handelsstromen mogelijk. Je kunt daar dan groene waterstof produceren. Heel wat landen in het zuiden hebben bijvoorbeeld veel potentieel voor de zonne-energie die je daarvoor kunt gebruiken.”
3/ Wat is het grootste struikelblok om het klimaatdoel van Parijs te halen?
De knoop ligt bij de politiek, zegt zowel Wim Thiery als Koen Stuyck. “Technologieën als zonnepanelen, windmolens, warmtepompen of isolatie zijn er wel, maar het beleid volgt niet voldoende”, zegt Wim Thiery. We moeten een prioriteit maken van energie-efficiëntie en elektrificatie, zegt Koen Stuyck: “We zijn er in België nog lang niet. Zo gaan in België nog altijd 15 miljard euro subsidies naar fossiele energie. Veel mensen zijn nog afhankelijk van fossiele brandstoffen voor hun verwarming en vervoer. Het is belangrijk elektriciteit goedkoper te maken. Het is niet goedkoop je huis fossielvrij te maken of een elektrische wagen te kopen. De energietransitie moet daarom rechtvaardig zijn, zodat wie die investering niet meteen kan doen, wordt geholpen. Daar zijn financiële mechanismen voor. Extreem weer zal toenemen en overheden zullen drastische maatregelen moeten nemen. Verzekeringsmaatschappijen zullen bepaalde zaken niet meer willen verzekeren.”
Wim Thiery besluit: “De goedkoopste toekomst is er een waarbij we de opwarming tot 1,5 graad beperken en daar massaal in investeren.”
