Boomverlies Amazonewoud daalde met bijna een kwart: anti-ontbossingscampagne van Brazilië en Colombia werpt vruchten af

Brazilië en Colombia lijken de ontbossing te beteugelen, schrijft The Economist. Al is de strijd hoegenaamd niet gewonnen.

Vorig jaar verloor Zuid-Amerika ongeveer 2.000 vierkante kilometer volwassen tropisch woud, wat overeenkomt met een gebied ter grootte van Wales. Die wouden herbergen een van de hoogste niveaus van biodiversiteit ter wereld. Ze houden koolstof efficiënter vast dan welke andere omgeving dan ook. In zekere zin was 2023 slechts een volgende stap op een meedogenloos, bekend pad: Zuid-Amerika heeft sinds 2001 30 procent van zijn primaire bosareaal (bos dat zich zonder menselijke invloed heeft ontwikkeld) verloren.

Maar er zijn ook redenen voor optimisme. Hoewel het verlies van 2.000 vierkante kilometer tragisch is, betekent het een vermindering van 24 procent in ontbossing ten opzichte van het voorgaande jaar, toen ruwweg 2.600 vierkante kilometer bos werd vernietigd. Brazilië en Colombia hebben het meest gedaan om de ontbossing te beteugelen, wat samenviel met het aantreden van hun nieuwe presidenten, Luiz Inácio Lula da Silva en Gustavo Petro. Er moet nog veel meer gebeuren om het Amazonegebied te beschermen, maar het is bemoedigend dat de politieke wil op zo’n korte termijn zo’n groot verschil heeft gemaakt.

Lof voor Lula

De cijfers zijn gebaseerd op een nieuw rapport van Global Forest Watch, een samenwerking tussen het World Resources Institute, een non-profitorganisatie in Washington, en onderzoekers van de Universiteit van Maryland. Met behulp van beelden die door een NASA-satelliet zijn verzameld, brengen de onderzoekers primair tropisch bos over de hele wereld in kaart. Door die kaarten in de loop van de tijd te vergelijken, kunnen ze zelfs kleine gebieden waar bomen verloren zijn gegaan opsporen.

Brazilië was het land met de grootste afname van de ontbossing vorig jaar. Het land verloor nog altijd meer primair bos dan waar ook ter wereld – 1.100 vierkante kilometer. Maar dat cijfer was 36 procent lager dan in 2022. Het is het laagste ontbossingsniveau in Brazilië sinds 2015. Schattingen van het National Institute for Space Research van het land laten ook een aanzienlijke daling zien, van 22 procent op jaarbasis, in het Braziliaanse Amazonegebied tussen augustus 2022 en juli 2023.

Veel lof gaat naar Lula. In juni beloofde hij tegen 2030 een einde te maken aan de ontbossing in het Braziliaanse Amazonegebied. Hij beloofde veel van de anti-milieumaatregelen terug te draaien die zijn voorganger, Jair Bolsonaro, had genomen. Die sneed in de financiering van het Braziliaanse milieuagentschap en ontsloeg de bazen van het agentschap.

Een onderdeel van Lula’s plan is nieuwe inheemse gebieden in het Amazonegebied te erkennen, waardoor ze wettelijke bescherming krijgen tegen mijnwerkers en houtkappers. Inheems land heeft over het algemeen veel minder te lijden onder ontbossing dan privégrond. Hij heeft de commissie die die gebieden aanwijst nieuw leven ingeblazen en vecht tegen een wetsvoorstel van de oppositie dat het proces in de war zou sturen. Tot nu zijn er slechts acht nieuwe gebieden erkend sinds januari 2023, wat het totale aantal op 498 brengt, maar er zijn er nog minstens 200 in behandeling.

Lula heeft ook de wetshandhaving verbeterd. Vooral in de jaren van Bolsonaro werden milieudelicten vaak onder de mat geschoven. De huidige president heeft beloofd 39 nieuwe politiebasissen te openen in het Amazonegebied. Nieuwe technologie helpt daarbij. De Braziliaanse federale politie gebruikt nu dagelijks beelden die worden verzameld door Planet, een Amerikaans satellietbedrijf, en verwerkt door Sccon, een Braziliaans technologiebedrijf, om ontbossing op te sporen en illegale activiteiten in realtime te volgen. Het programma heeft naar eigen zeggen geleid tot meer dan 140 arrestatiebevelen en tot de inning van meer dan 3,1 miljard dollar.

Maar hoewel Lula’s anti-ontbossingscampagne een sterke start heeft gehad, zijn er tekenen dat ze wankelt. Voortdurende stakingen van Braziliaanse ambtenaren belemmeren de handhaving. En nadat illegale gouddelvers begin 2023 met geweld uit de Yanomami, het grootste inheemse gebied van Brazilië, waren verwijderd, zijn velen teruggekeerd. Het Braziliaanse leger zou zijn activiteiten in het gebied halverwege 2023 hebben teruggeschroefd, waardoor het milieubeschermingsagentschap het alleen moest opnemen tegen de mijnwerkers.

De wortel van Petro

Petro is de andere nieuwe kampioen van het Amazonegebied. Volgens het rapport van Global Forest Watch is het verlies aan primair bos in Colombia in 2023 met maar liefst 49 procent gedaald ten opzichte van 2022. Het verloor ongeveer 660 vierkante kilometer.

Toen Petro aantrad, kondigde hij veel nieuwe maatregelen aan om de ontbossing tegen te gaan, waaronder het betalen van lokale mensen om het kappen van bomen te voorkomen. Maar ook minder officiële spelers hebben een verschil gemaakt. In mei 2022 kondigde Estado Mayor Central (EMC), een gewapende guerrillagroep die delen van het Amazonegebied controleert, aan dat ze haar eigen verbod op ontbossing zou handhaven. Waar Petro een wortel aanbood, gaf EMC de voorkeur aan een stok. Ze kondigden een boete aan van 1 miljoen Colombiaanse pesos (250 dollar) voor elke hectare ontbossing. Volgens Al Jazeera beweert een woordvoerder van EMC dat hun motivatie puur ecologisch is, maar sommigen zien hun interesse in de natuur als een onderhandelingstroef voor de vredesbesprekingen met de regering. De toekomst van de Colombiaanse bossen is sterk afhankelijk van de relatie van de regering met EMC en andere gewapende groepen; de ontbossing nam toe nadat de vrede in het land in 2016 was gebroken.

De binnenlandse politiek is niet de enige drijvende kracht achter de vermindering van de ontbossing. Rijke landen zoals Duitsland, Noorwegen en Groot-Brittannië dragen meer en meer bij aan projecten zoals het Amazon Fund, een initiatief van 1 miljard dollar dat Zuid-Amerikaanse landen financiële stimulansen biedt om de ontbossing te stoppen of af te remmen. Vorig jaar werd de ontbossingsverordening van de Europese Unie van kracht. Tegen eind 2024 moeten bedrijven die handelen in zeven grondstoffen bewijzen dat hun goederen niet afkomstig zijn van recent ontbost land. Veel particuliere bedrijven nemen ook vrijwillig maatregelen om ervoor te zorgen dat ze nergens in hun toeleveringsketen medeplichtig zijn aan illegale ontbossing.

Kantelpunt

Er is niet alleen goed nieuws. In Bolivia is het verlies aan primair bos in 2023 jaar op jaar met 27 procent gestegen. Het land verloor bijna 5.000 vierkante kilometer sinds 2002, het op twee na grootste verlies van alle tropische landen, bijna net zoveel als de Democratische Republiek Congo en veel meer dan Indonesië. De meeste verliezen in Bolivia zijn veroorzaakt door branden, die vaak opzettelijk worden aangestoken om land vrij te maken voor landbouw.

Lula en Petro hebben andere Zuid-Amerikaanse leiders aangespoord een milieuvriendelijker beleid te voeren. In augustus ondertekenden de acht landen in het Amazonegebied een verklaring om een einde te maken aan de ontbossing en te voorkomen dat het regenwoud een “kantelpunt” bereikt. Voorlopige cijfers voor januari en februari 2024 laten een verdere afname van de ontbossing in het Amazonegebied zien ten opzichte van 2023. Hopelijk is dat nog maar het begin.