7 manieren waarop AI de wereld kan verbeteren: van meer inclusie tot klimaatoplossingen en gepersonaliseerd leren

Sinds artificiële generatieve intelligentie zowat anderhalf jaar ­geleden doorbrak met de lancering van ChatGPT, werd sterk ­ingezoomd op de mogelijke gevaren van die nieuwe technologie. Daarbij werd uit het oog verloren hoe artificiële intelligentie een hefboom kan zijn om veranderingen ten goede te realiseren, van rekrutering over onderwijs tot financiering. Drie impact­investeerders leggen uit hoe zij naar het potentieel van AI kijken.

ChatGPT, Microsoft Copilot, Google Gemini of Dall-E. Voor velen onder ons zijn het digitale assistenten geworden die we bijna dagelijks gebruiken. Wanneer je ze een vraag stelt, geven die taalmodellen antwoorden in ronkende volzinnen. Ze lieten het fantastische potentieel van artificiële intelligentie (AI) zien – technologie die menselijke vaardigheden als leren, plannen en redeneren nabootst. Zeker in het begin werd sterk de nadruk gelegd op de mogelijke gevaren. Zou de mens de controle niet verliezen? Wat met transparantie en geloofwaardigheid? ChatGPT werd regelmatig betrapt op ‘hallucinaties’ – nonsensicale informatie in een antwoord. En hoe zit het met de privacy en mogelijke beeldmanipulatie?

Dat zijn terechte bekommernissen, maar zo verdween wel al het goede dat AI kan doen naar het achterplan. Trends vroeg drie impactinvesteerders – investeerders die niet enkel in een bedrijf stappen om winst te maken, maar ook een positieve impact op mens en milieu nastreven – hoe zij naar AI kijken.

Yonca Braeckman en de Duitse Alina Klarner leiden Impact Shakers Ventures I, dat met inclusief ondernemerschap maatschappelijke en ecologische problemen wil aanpakken. Voor de zomer deed het fonds een eerste afsluiting voor 20 miljoen euro en dit najaar komt er nog een tweede afsluiting aan. Het fonds is goed op dreef met zes investeringen: in het Duitse Faircado van de Belgische medeoprichter Evoléna de Wilde d’Estmael, in het Belgische Bitagreen en in bedrijven van het Verenigd Koninkrijk tot Noorwegen. Het fonds is verbonden aan Impact Shakers, het Europese impactecosysteem dat Yonca Braeckman enkele jaren geleden oprichtte na haar terugkeer uit de Verenigde Staten. Dat ecosysteem omvat behalve het nieuwe fonds ook een accelerator, een microfonds, prijzen en events. Alina Klarner, die voordien aan de slag was bij PwC en Marlin Equity Ventures, is general partner van Impact Shakers Ventures I.

Net als Alina Klarner bouwde Melody Lang, een doctor in de ingenieurswetenschappen, haar carrière uit vanuit Londen en pendelt ze tussen de Britse en de Belgische hoofdstad. Lang richtte in Londen onder meer mee MindStone Learning op, gespecialiseerd in onderwijstechnologie – edtech in het start-upjargon. In 2019 richtte ze samen met haar vennoot Benoît Daenen MPA Capital op. Dat fonds focust op edtechstart-ups en heeft inmiddels een tiental bedrijven in zijn portfolio. MPA Capital mikt op een fonds van 30 miljoen euro. Het is nog aan het praten met investeerders om dat bedrag rond te krijgen.

1. Meer inclusie

Dat AI kan zorgen voor meer inclusie, kan op het eerste gezicht verrassend lijken, want eerder haalden vooral berichten de media over hoe chatbots als ChatGPT er negatieve vooroordelen tegenover vrouwen en mensen van kleur op na houden, doordat de data die gebruikt zijn om het taalmodel te trainen, vooroordelen in de maatschappij zouden overnemen en versterken. Dat leverde bijvoorbeeld problemen op toen het Amerikaanse e-commercebedrijf Amazon een AI-rekruteringstool gebruikte om de cv’s van jobkandidaten samen te vatten, maar blijkbaar zichzelf had aangeleerd dat de cv’s van mannelijke kandidaten te verkiezen waren boven die van vrouwen.

“Bij elke technologie heb je twee kanten aan een medaille, maar ik denk dat AI juist voor meer inclusie kan zorgen”, zegt Alina Klarner. Ze geeft enkele voorbeelden. “In Afrika worden meer dan drieduizend talen gesproken. Veel kennis is dus niet beschikbaar in de taal die de mensen daar spreken. Dankzij AI kun je nu voor vertalingen zorgen (het Nederlandse Batazia doet dat al voor twintig Afrikaanse talen, nvdr). Een ander voorbeeld is de gezondheidszorg. Vaak zijn vrouwen of mensen van kleur uitgesloten van medische datasets, maar dankzij AI komen nieuwe datasets in het vizier – data van scans bijvoorbeeld – die een inhaalbeweging op gang kunnen brengen.”

Melody Lang wijst op het belangrijke onderscheid tussen generatieve AI voor een heel gamma taken – chatbots zoals ChatGPT bijvoorbeeld – en wat in het Engels narrow AI wordt genoemd. “Dat gaat om geïsoleerde datasets waarop een heel diepe data-analyse wordt uitgevoerd. De AI van zulke datasets is veilig, er zit geen vooroordeel in”, zegt Melody Lang. Een voorbeeld van narrow AI is beeldherkenning in de gezondheidszorg om ziektes op te sporen. Maar generatieve AI kan ook vooroordelen tegengaan, voegt Lang eraan toe. “AI wordt nu bijvoorbeeld gebruikt voor diagnoses over mentaal welzijn. Je zou verbaasd zijn over de resultaten. Ook een therapeut heeft vooroordelen. InsideOut, een van onze portfoliobedrijven, ontwikkelde een AI-coach, Remi, die zorgplannen op maat maakt op basis van data van wearables, zelfdiagnose en prosodieanalyse. Remi vermindert vooroordelen en verkort de wachttijden voor mensen die een menselijke therapeut nodig hebben.”

2. Klimaatoplossingen

Recent nieuws over hoe AI het energieverbruik doet exploderen – Amerikaanse techbedrijven investeren in nucleaire energie om over voldoende energie te beschikken – mag niet verhullen dat AI mee voor klimaatoplossingen kan zorgen. Alina Klarner geeft als voorbeeld het Belgische bedrijf BitaGreen, een van de bedrijven in de portfolio van Impact Shakers Ventures I. “BitaGreen doet klimaatrisicoanalyse voor steden – denk maar aan de overstromingen, hittegolven en bosbranden die we onlangs overal in Europa hebben gezien. BitaGreen gebruikt satellietgegevens, koppelt er lokale data aan en laat er AI op los, om te analyseren waar de risico’s op overstromingen, hitte of biodiversiteitsverlies het grootst zijn.”

“De technologie schrijft ook scenario’s om daar iets aan te doen. Ze laat bijvoorbeeld zien wat gebeurt als je ergens bomen plant of beton verwijdert door parkeerterreinen om te turnen in groene ruimtes. Zulke scenario’s berekenen is heel complex en enkel mogelijk met gigantische hoeveelheden data. Zonder AI was dat gewoon ondoenbaar.”

3. Gepersonaliseerd leren

Melody Lang, die eerder zelf een start-up gespecialiseerd in onderwijstechnologie oprichtte, verwijst naar onderzoek dat aantoont dat leerlingen die een-op-eenonderwijs krijgen, veel beter leren dan kinderen in traditionele klassen met soms dertig leerlingen die les krijgen van één leerkracht. “Elke leerling een privéleraar geven is niet realistisch, maar via AI wordt dat wel haalbaar. Zo helpt de Duitse app ubiMaster leerlingen met hun huiswerk na school. Je kunt er examens mee voorbereiden en andere taken aan toevertrouwen waar je hulp bij nodig hebt. Je logt in, converseert met de AI-chatbot en binnen enkele minuten word je gekoppeld aan een menselijke leraar die je kan helpen en die gebruikmaakt van collaboratieve tools.”

Volgens Melody Lang is de app een tussenstap: “In de toekomst kun je in de app worden geholpen door een AI-privéleraar. De AI-tutor kan je leerproces tot in het extreme personaliseren, door je sterktes en zwaktes in kaart te brengen en zich aan te passen aan je leerstijl en je voorkeuren. Aan die AI-privéleraar kun je een AI-therapeut toevoegen, die rekening houdt met hoe gemotiveerd, gedeprimeerd of gestrest je bent, of de mate waarin je gezin leren aanmoedigt.”

Alina Klarner vult aan: “Zeker voor mensen met leerproblemen, autisme of ADHD kan gepersonaliseerd leren via AI een verschil maken. Niet alleen door een-op-eenlessen te geven: AI kan ook leerinhoud op maat aanmaken, die dan wel door een mens moet worden gecontroleerd.”

Yonca Braeckman: “Darius Namdaran heeft met VVi een app ontwikkeld die op een heel nieuwe manier meedenkt met iemand die dyslexie heeft en nota’s kan nemen die compatibel zijn met de specifieke manier waarop het brein van mensen met dyslexie functioneert.”

4. Geen lerarentekort meer

Als we evolueren naar persoonlijke leerervaringen met AI, rijst de vraag wat dan nog de rol van de leraar is. Melody Lang benadrukt dat leraars heel erg nodig blijven. “We hebben een lerarentekort en veel leraars zijn overbevraagd. AI zal leraars helpen, zoals de technologie hen nu al helpt om hun lessen te plannen en leerinhoud te creëren. Als leraars door AI meer informatie krijgen over welke leerling waar zit in het leerproces, kunnen ze in de klas op een gerichtere manier tussenbeide komen. We zetten leraars dus niet buitenspel, maar maken hun het leven eenvoudiger. We zorgen dat ze veel effectiever kunnen werken en zich kunnen richten op wat het meest telt: de menselijke band met hun leerlingen.”

5. Duurzame waardeketens

“Als je alles zou overzien wat moet gebeuren om over te schakelen van een lineaire naar een circulaire economie, zouden onze hersenen gewoon kortsluiten”, zegt Alina Klarner. “Dankzij AI hebben we een instrument dat ons helpt de juiste data te verkrijgen om tot resultaten te komen, zodat we betere beslissingen kunnen nemen in onze bedrijven en duurzamere processen kunnen bouwen. Stel je maar eens voor hoeveel verschillende producten en mensen nodig zijn om een theezakje te produceren. Als je die waardeketen circulair wilt maken, heb je dozijnen, honderden, duizenden partijen nodig, die allemaal samenwerken.”

“Hoe al die spelers kunnen samenkomen, zie je al gebeuren in de energiesector. We kijken waar energie wordt verbruikt, wanneer er pieken zijn en wanneer we op de meest effectieve manier hernieuwbare energie kunnen inschakelen. Ook elders in climatetech zie je dat gebeuren, bijvoorbeeld bij afvalwater. AI is geen businessmodel, maar een enabler voor fantastische ondernemers. Zij zullen nog altijd zelf met een slim zakenmodel moeten komen, en de markt en de gebruikers heel goed moeten doorgronden, maar dankzij AI zullen ze hun bedrijven sneller en efficiënter kunnen bouwen, en bovendien op een meer inclusieve manier.”

6. Faire rekrutering

Een van de portfoliobedrijven van Impact Shakers Ventures is het Londense Earlybird, dat AI-spraaksoftware bouwt om personeelsdiensten te ondersteunen. “Claudine Adeyemi-Adams en Boris Bambo richten zich daarmee op al wie niet vanachter een beeldscherm werkt – denk aan personeel in de horeca of ziekenhuizen”, zet Yonca Braeckman. “Ze willen werkzoekenden en werknemers uit de meest kwetsbare groepen transformeren met hun door spraaktechnologie aangedreven AI-assistent, waarmee die werknemers kunnen praten zoals ze met hun vrienden praten. Bedrijven begrijpen zo beter de gevoeligheden en de achtergrond van werknemers en wat ze verwachten van een baan. In de rekruteringswereld zijn niet genoeg mensen die dat op zich kunnen nemen. De software is bovendien beschikbaar in vijftien talen. De technologie kan er ook voor zorgen dat minder mensen afhaken als ze onlinedocumenten moeten invullen met het oog op een baan, omdat ze tijdens het invullen met de spraaksoftware kunnen praten. Dat soort tools zullen we overal beginnen te zien.”

Melody Lang legt het verband met het onderwijs. “Ook met MPA Capital kijken we daar sterk naar. AI kan helpen de zachte en harde vaardigheden en de kennis van mensen in te schatten. Dat helpt hen niet enkel tijdens een opleiding, maar ook om hen daarna te begeleiden richting werk. We gaan naar een skill-based-rekrutering. Je aanpassingsvermogen en hoe snel je nieuwe kennis oppikt zijn vaardigheden die heel belangrijk worden in een wereld waarin automatisering ervoor zorgt dat mensen vaker nieuwe vaardigheden zullen moeten aanleren. Er zal minder worden gekeken naar welke universiteit je bent geweest, maar meer naar wie je bent als mens en wat je vaardigheden zijn, zodat we een holistisch leerprofiel krijgen van iemand. VireUp brengt een omwenteling in de rekrutering op gang met een AI-oplossing die transparante, ethische jobinterviews zonder vooroordelen mogelijk maakt door automatisch te beoordelen hoe goed een kandidaat de vragen beantwoordt in functie van de verwachtingen van de rekruteerder.”

7. Alternatieve financiering

Het Belgische Neotex ontwikkelde met Halisi een gezichtsherkenningsalgoritme dat het toepast op koeien. In Afrika dient vee als onderpand voor microleningen. Met die technologie kunnen kleinschalige landbouwers die anders geen lening, krediet of verzekering kunnen afsluiten, toch financiering krijgen. “Zo krijgen meer boeren toegang tot het krediet dat ze nodig hebben om investeringen te doen. In ons Raise-programma zoeken we met oprichter Jenny Ambukiyenyi Onya naar de juiste investeerders die interesse hebben in AI-applicaties en AI for good“, zegt Yonca Braeckman.

Uitsmijter

De Belgische Jasna Rokegem werkte met haar bedrijf Jasnarok al samen met de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA. Haar droom is gevoelens vanuit de ruimte naar aarde te zenden, door de hersengolven van astronauten in kaart te brengen en die te verbinden met hun emoties. “Ik geloof dat het belangrijk is net die voorbeelden veel aandacht te geven en die positieve toepassingen te versterken, zodat ze veel meer mensen kunnen inspireren om met AI aan de slag te gaan”, besluit Yonca Braeckman.