Een vis is de laatste die beseft dat hij in het water zwemt. Even ondergedompeld worden in een andere cultuur geeft een helder inzicht in de temperatuur en de vervuilingsgraad van het water waarin je dagelijks zwemt.
Ex-collega Bieke De Wulf woont nu in Dubai. Zij was mijn gastvrouw en gids bij een kennismaking met wat we gemakshalve omschrijven als een stadsstaat.
Dubai is bij eerste benadering Las Vegas, maar dan zonder casino’s en de eindeloos schreeuwerige billboards. Het ene luxehotel wedijvert er met het andere. De Porsche Cayenne is zowat de Volkswagen Golf van de locals. De luxe, grandeur en absurde attracties van de shoppingmalls tarten elke verbeelding. Van de grootste aquariummuur tot ski-Dubai met zijn zwarte indoorpiste. De mentaliteit is erg Amerikaans: groot, groter, grootst. Desnoods vervals je de cijfers. Zo zouden jaarlijks 54 miljoen bezoekers hun geld achterlaten in Dubai Shopping Mall, en dat cijfer wordt dan met de glimlach vergeleken met de 39 miljoen unieke bezoekers van Las Vegas. Dubai goochelt graag met cijfers, net zoals de Chinese of Griekse overheid. Een cursus statistiek zou welkom zijn voor de propagandamachine van Dubai. Unieke bezoekers is iets anders dan ‘bezoekers’. Dubai heeft zelf maar 3 miljoen inwoners, en de Verenigde Arabische Emiraten in hun geheel hebben nauwelijks 10 miljoen toeristen. Hoe geraak je dan aan 54 miljoen?
Het veiligheidsgevoel is dan weer wél duidelijk groter dan in België. De dochter des huizes nam om 10 uur ‘s avonds zonder verpinken in een vrij afgelegen buurt een taxi. Zou ik niet aanbevelen in de buurt van Gent. Ik wil aan de profeten van de moslims-als-verkrachters even in herinnering te brengen dat Dubai een deel is van de Verenigde Arabische Emiraten en voor 100 procent een moslimstaat. Je ziet er de abaya’s, halve en hele sluiers, boerka’s en lange donkere kleren naast jou de metro nemen. Buiten het feit dat je rond zes uur ‘s ochtends gewekt wordt door de oproep voor het ochtendgebed, is er van moslimfundamentalisme minder te merken dan van christendomfundamentalisme in Antwerpen.
Wie naar Dubai kijkt met een economische bril, kan enkel verbaasd staan kijken naar het dynamisme, de aanpak, de verandering. Jazeker, Dubai is keihard getroffen door de financiële en economische crisis, en er was en is sprake van grootheidswaanzin, en hier en daar merk je dat projecten in de mottenballen zijn gelegd. Maar de toon van de communicatie is positief, “we willen vooruit, we zullen de problemen aanpakken”. Dat is natuurlijk wat alle wereldreizigers vandaag de dag rapporteren. De Europese landen zijn zoals Statler en Waldorf in de Muppetshow: terwijl de overige poppen in de show bruisen van enthousiasme, talent of dynamisme, zijn zij de oude knarren, die eindeloos zeuren dat het vroeger beter was, die onderling bakkeleien, en die alles willen houden zoals het was.
Een regio zoals Dubai stemt tot optimisme én pessimisme. Er zijn dus nog plaatsen in de wereld waar men in twintig jaar tijd de transitie kan maken van achterstand naar spits. Niet meer in Europa, dat is duidelijk. We kunnen in onze streken niets meer veranderen, voor elke verbetering aan een luchthaven, zijn er tien instanties die erover moeten zeuren.
En dat brengt mij tot de meest pijnlijke observatie. Dubai is geen democratie naar westerse normen. Slechts 17 procent van de inwoners zijn Emirati, en zij genieten van alle denkbare en vooral ondenkbare privileges. De hooggeschoolde expats werken keihard en leven in een consumptieparadijs. De laaggeschoolde gastarbeiders hebben het weliswaar beter dan in hun moederland, maar leiden een keihard, soms mensonterend bestaan, dat in niets kan worden vergeleken met onze arbeidersklasse, in de mate dat die bij ons nog bestaat tenminste. We kunnen daar natuurlijk erg verontwaardigd over doen, zeker als we vergeten dat in de bakermat van de democratie (Griekenland, of all places) de democratische vrijheden ook maar weggelegd waren voor een kleine elite.
De samenleving in Dubai is problematisch, de economie heeft kenmerken van speelgoed voor grote jongens, de democratie is erg paternalistisch en niets lijkt er echt duurzaam. Maar precies al deze tekorten wijzen met nog meer nadruk op het feit dat ons samenlevingsmodel ook niet meer de kenmerken van de jaren vijftig of zestig vertoont. Voor onze streken geldt steeds meer: geen optimisme, geen duurzaamheid, geen gezonde (of ongezonde) collectieve ambitie, geen volwaardige democratie, geen boeiende basis voor een nieuwe economie.
We reizen om te leren. Zelden is dit voor mij zo waar geweest als voor mijn kort verblijf in Dubai.
De auteur is partner-hoogleraar management aan de Vlerick Leuven Gent Management School.
MARC BUELENS
De Europese landen zijn zoals Statler en Waldorf in de Muppetshow: de oude knarren, die eindeloos zeuren dat het vroeger beter was.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier