Dirk Bouts in Leuven

De Nederlander Dirk Bouts kwam zich 550 jaar geleden in Leuven vestigen. Tentoonstellingen en publicaties herdenken deze ‘schilder van de stilte’.

De stad Leuven is in het gelukkige bezit van ‘Het Laatste Avondmaal’ en ‘De Marteling van de Heilige Erasmus’, twee meesterwerken van Dirk Bouts die permanent te bewonderen zijn in de Sint-Pieterskerk. Het was verleidelijk om rond deze twee werken een tentoonstelling op te bouwen over de schilder, die rond 1410-1420 geboren werd in Haarlem, in de Noordelijke Nederlanden. Na zijn opleidingsjaren, vermoedelijk in de kring van Rogier van der Weyden, vestigde hij zich in 1448 in Leuven, toen al een universiteitsstad. Leuven was in die tijd ook één grote werf waar volop gebouwd werd aan de Sint-Pieterskerk en het stadhuis. Zo wordt Bouts heel snel de officiële stadsschilder en maakt hij ‘Het Laatste Oordeel’ (momenteel in Rijsel), de triptiek ‘Het Leven van de Heilige Maagd’ (in het Prado in Madrid), ‘Madonna met Kind’ (National Gallery, Londen) en zijn ‘Portret van een man’ (in het Metropolitan in New York). Al die meesterwerken laten overkomen was ondoenbaar, maar enkele ervan zijn toch teruggekeerd naar Leuven, zoals ‘De Marteling van de Heilige Hyppolitus’, dat van Brugge moest komen. Naast deze werken hangen die van zijn zoon Albrecht, en van enkele navolgers van mindere kwaliteit, evenals enkele weinig aantrekkelijke reproducties van werken van Bouts. De opstelling van de expositie in de Predikherenkerk is nogal rommelig, wat maakt dat de bezoeker soms een beetje de draad kwijt raakt.

Een andere tentoonstelling, in het Stedelijk Museum, geeft een beeld van het dagelijks leven in de tijd van Bouts aan de hand van voorwerpen, documenten en beelden. Maar om de unieke waarde van Bouts beter te begrijpen, leest u best de monografie van de hand van professor Maurits Smeyers (uitgeverij Peeters). Smeyers legt uit hoezeer Bouts een schilder is van het innerlijke leven, van meditatie en stilte. Daartoe is de compositie van zijn schilderijen geometrisch, wiskundig, om in ‘Het Laatste Avondmaal’ bijvoorbeeld de aandacht te vestigen op het gebaar van Christus die het brood en de wijn zegent. Met zijn zachte lyrisme en zijn eerder tedere dan brutale kleurschakeringen, maakt Bouts er een heuse icoon van, een vroom plaatje, eerder dan de realistische, dramatische weergave van een terechtstelling. Bouts had geen vertrouwen in het realisme, en daar waar de andere Vlaamse primitieven dit compenseerden met symboliek of dramatiek, gaat Bouts de scène liever verinnerlijken om haar ver weg te houden van het geraas van de buitenwereld.

Dirk Bouts, tentoonstellingen in de Sint-Pieterskerk en de Predikherenkerk in Leuven tot 6/12/98, van 9.30 tot 17.30 uur, weekends tot 18.30 uur.

Alain Delaunois