Diamantsector hengelt naar valentijnscadeau bij overheid

Valentijn kan de Antwerpse diamant een duwtje geven, maar met de mondiale crisis zijn er zwaardere ingrepen nodig. De klanten stellen hun betalingen uit en de diamantairs krijgen liquiditeitsproblemen. De sector hengelt naar staatssteun.

Valentijn staat voor de deur en toch zijn de Antwerpse diamantairs somber gestemd. Hun Amerikaanse klanten zouden wel eens grote partijen onverkochte diamant kunnen terugsturen. De Belgische diamantairs realiseren in de eindejaarsperiode ruim een kwart van hum omzet in de States, die goed zijn voor de helft van de wereldconsumptie. Maar de verkoop van luxegoederen in de VS, juwelen op kop, liep rond de jaarwisseling met 34 procent terug. Topjuweliers als Tiffany en Birks & Mayors noteerden een minverkoop van meer dan 30 procent. Kleinere steentjes deden het iets beter, maar toch 16 procent minder. In de laatste slechte periode, in 2001, klaagden Amerikaanse juweliers over een terugval met 6 procent.

Steentjes die naar Antwerpen terugvloeien, brengen geen vers geld in het laatje en dikken de voorraden verder aan. De diamantbankiers kijken strenger toe, hoewel ze beweren ‘flexibel en pragmatisch’ te zijn en van een credit crunch is er geen sprake. Maar voor ze met vers geld over de brug komen, eisen de bankiers dat voorraden sneller afgebouwd worden en willen ze in detail weten wat er met nieuwe leningen gebeurt. Waar gaan aangekochte of verkochte goederen naartoe en worden de betalingstermijnen gerespecteerd?

Naar Brussel

Heel wat van de 1800 diamantbedrijven in Antwerpen kampen met een zwakke liquiditeitspositie. Dat verergert als ze vorderingen niet tijdig incasseren omdat de detailhandel de normale betalingstermijnen van vier tot vijf maanden steeds vaker overschrijdt. Dan komen ook de diamantbanken krediettechnisch in de problemen. Om de leemte tussen de latere terugbetaling en de vervallen bankdekking op een of andere manier te overbruggen, trok een delegatie van Antwerp World Diamond Centre (AWDC) discreet naar Brussel.

“De delegatie die naar de Wetstraat en het Martelarenplein trok, zoekt tijdelijke overheidssteun voor een sector die zwaar getroffen is door de crisis”, zeggen betrokkenen die anoniem willen blijven. Ze vragen dat de Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen (CBFA) de diamantbanken de toelating geeft omcourante diamantvoorraden te financieren en de mogelijkheid om goederen van klanten die niet kunnen betalen in waarborg te nemen. Er wordt ook onderzocht of een staatswaarborg de liquiditeit van de markt kan helpen verzekeren. Het zou gaan om ongeveer 300 miljoen euro om diamantbanken en -bedrijven een luchtbel te geven.

Antwerpse diamant bestrijkt de hele wereldmarkt. Uiteraard zijn Europa en de VS belangrijk, maar 22 procent van de totale Belgische export naar China bestaat uit geslepen diamant. Voor India is dat zelfs 82 procent, maar het overgrote deel is daar ruwe diamant. Om het Jaar van de Os te vieren, kochten de Chinezen niet minder steentjes dan anders. In Japan daalde de invoer van geslepen diamant rond Nieuwjaar wel met 14 procent.

John Colpaert van ABVV-Diamant schat dat er bij de slijpers en sorteerders zes procent van de jobs verloren gaat. “Hoofdzakelijk sinds september. De verkoop is minstens met een derde gezakt en de vooruitzichten zijn niet goed.” De export van geslepen diamant is vorig jaar, in vergelijking met 2007, bijna 20 procent gedaald (22,25 procent in waarde). Ruim 75 procent minder ruwe steentje verlieten Antwerpen en de aanvoer lag bijna 52 procent lager.

In andere diamantcentra komt de crisis minstens zo hard aan als in Antwerpen. Israël zag zijn omzet met een kwart dalen, Rusland met 20 procent. Om hun productie te beschermen, dringen Russische diamantbedrijven bij de regering-Poetin aan op een invoerheffing van 20 tot 30 procent.

Emotioneel en investeringsproduct

Freddy Hanard, de CEO van AWDC, benadrukt evenwel dat de diamantsector globaal genomen beter weerstand biedt dan andere sectoren. “Diamant blijft een emotionele investering en niet alleen bij unieke gelegenheden zoals huwelijken, verlovingen, verjaardagen of Valentijnsdag. Toch heeft de wereldwijde malaise een negatief effect op de financiële situatie van de bedrijven.” En in vergelijking met andere diamantcentra doet Antwerpen het nog redelijk goed. Zeker voor de kleine en middelgrote steentjes. Diamant is geen volatiele investering.

“De Antwerpse markt is al bij al nog stabiel omdat de grote mijnbedrijven hun productiecapaciteit aanpassen aan de slinkende vraag”, zegt Hanard. De Beers brengt sinds december maar half zoveel ruw op de markt. De Russische diamantproducent Alrosa kondigde enkele dagen geleden aan dat de Russische overheid minstens tot maart de volledige ruwproductie opkoopt. “Het helpt de voorraden weg te werken. Toch blijft de combinatie van grote stocks met een merkelijke vertraging in de betalingen door de detailhandel zorgelijk voor onze diamantbedrijven en -banken”, zegt Ari Epstein, de tweede man van AWDC. “Een faillissement van de belangrijke retailers in de VS zou een wereldwijde schokgolf veroorzaken en zou dus ook Antwerpen zwaar treffen.”

Toen de Japanse markt in elkaar stuikte, aan het einde van de jaren negentig, na de financiële crisis in Azië, kon Amerika een deel van dat verlies compenseren. Het aandeel van de VS in de wereldconsumptie steeg van 33 naar 50 procent. “In de huidige omstandigheden lijkt Antwerpen te gaan profiteren van een gelijkaardig spel van communicerende vaten.” Hanard verwacht dat de nieuwe middenklassen van China en India, ondanks de groeivertraging, de gedaalde verkoop in de VS en Japan deels goedmaken. “In die landen is diamant niet alleen een emotioneel product, als bruidsschat, maar ook een investeringsproduct.”

De Antwerpse diamantbedrijven genieten al van een aantal fiscale voordelen. “Dat klopt, maar in het huidige fiscale plan betalen diamantairs ook belastingen als ze verlies maken en dat is niet logisch”, repliceren Hanard en Epstein. En waarom zou de diamantsector meer recht hebben op staatssteun dan andere bedrijfstakken? Hanard benadrukt dat het om tijdelijke maatregelen zou gaan. “Anders dan in het verleden, is dit geen specifieke diamantcrisis. Diamantairs komen stilaan in geldnood omdat hun klanten wereldwijd betalingen uitstellen. Dat geld komt er vroeg of laat wel, maar intussen kan de kloof velen fataal worden.”

Ari Epstein ziet een substantieel verschil met andere sectoren. “Diamant is enorm kapitaalintensief. En vroegere crisissen leren dat als de omzet met vijf tot tien procent daalt, het effect daarvan een minverkoop is van 30 procent in het daaropvolgende jaar. Alle landen doen extra inspanningen voor sleutelsectoren. Een staatsinterventie moet uiteraard strikt gereglementeerd zijn.”

Om de tegemoetkoming van de overheid te rechtvaardigen, grijpt de AWCD ook naar een recente studie van professor Joep Konings over het economische belang van de Antwerpse diamantsector. “Gepubliceerd in tempore non suspecto. Voor de crisis in het najaar voelbaar werd”, merkt Hanard met pretoogjes op. En dan ernstig: “We hebben de sector de voorbije jaren gesaneerd. Als wereldcentrum zijn we nog altijd uniek. Volgens de studie zorgde de Antwerpse diamant in 2007 voor ruim 1,6 van de 2,3 miljard euro overschot op de Belgische handelsbalans. Wij staan in voor 15,3 procent van de Belgische export buiten de Europese Unie, terwijl de Belgische export voor driekwart naar de buurlanden gaat. Het zijn cijfers die je niet kan negeren. We zijn het vlaggenschip van de Vlaamse economie. Tijdelijke, maar noodzakelijke maatregelen kunnen ons door deze moeilijke periode helpen.”

De banken

De bankschuld van de Antwerpse diamantsector draait rond de drie miljard euro. Paul Goris, directievoorzitter van de Antwerpse Diamantbank (ADB), vindt staatssteun een verkeerd signaal. “De diamantbanken zitten niet in moeilijke papieren en de kredietlijnen zijn niet opgebruikt.” Een waarborg vragen voor de hele sector, is volgens hem ongepast. ADB is een onderdeel van KBC en dat kreeg al hulp van de Vlaamse regering. Het is de enige Belgische bank die gespecialiseerd is in diamantfinanciering, want ABN Amro is weer Nederlands en de drie overige zijn Indiase banken. “Zoals het dossier nu voorligt, is ADB geen vragende partij. Mocht een initiatief van de CBFA wenselijk zijn, dan is het aan de diamantbanken om na een interne, onderlinge evaluatie die stappen te doen.”

Victor Van der Kwast, CEO van ABN Amro International Diamond & Jewelry Group, deelt Goris’ mening. “En toch. Antwerpen is een wereldcentrum. Een staatsgarantie voor te ontvangen geld bij de in- en uitvoer van ruwe en gepolijste diamanten zou mooi zijn. Zo’n staatsgarantie is er nu nog niet.” De Indiase bankiers geven liever geen commentaar.

Het kabinet van minister-president Kris Peeters (CD&V) bevestigt dat er een vraag van AWDC was. “Maar nog geen concrete besprekingen.” Federaal minister van Financiën Didier Reynders (MR) formuleert het anders. “Het is mogelijk dat er contacten waren met mijn kabinet, maar er is niets concreets gepland voor de diamantsector.” (T)

Door Erik Bruyland/Foto’s Belga