‘Dezelfde regels voor iedereen, graag’

Ralph Hamers, de Nederlandse directievoorzitter van ING België, dringt aan op een harmonisering van de depositogarantieregeling op Europees niveau. “Er is geen level playing field voor alle banken in België.”

Precies een jaar geleden nam de Nederlander Ralph Hamers het roer van ING België in handen. De schuldencrisis zorgde voor onverwacht hoge afschrijvingen op Grieks staatspapier, maar commercieel draait de bank goed. De spaardeposito’s groeiden in 2011 met 3 miljard euro aan en de kredietverstrekking steeg met 12 procent.

Hamers was vanuit zijn vorige functie, hoofd van het internationale kantorennetwerk van ING, natuurlijk al vertrouwd met de Belgische markt. Maar nu zit zijn eerste operationele jaar in ons land erop. Een goede gelegenheid om de Nederlander zijn analyse van de Belgische bankensector te laten maken. De omgevingsfactoren blijven immers uitermate labiel, en er komt heel wat regelgeving op de banken af.

TRENDS. Hoe ver zitten we volgens u in de eurocrisis? Is het ergste, ook voor de banken, achter de rug?

RALPH HAMERS. “Als je midden in een crisis zit, weet je nooit precies in welk stadium je zit. Maar ik denk dat de schuldherschikking van Griekenland, in samenspraak met de banken, een belangrijke stap in de goede richting was. Er is een bodem in de markt gelegd en het vertrouwen kan terugkomen. Zowel de politiek als de marktpartijen hebben zich ingezet om dat voor elkaar te krijgen. Dat bewijst dat iedereen bereid is om zijn schouders te zetten onder het voortbestaan van een Europese monetaire unie. ‘Tot hier en niet verder, wij beschermen de EMU’, dat was een duidelijk en belangrijk signaal.”

Kan Griekenland in de eurozone blijven? Is een exit op termijn niet onvermijdelijk?

HAMERS. “Ook na de schuldherschikking blijft de schuldratio van Griekenland tegenover zijn bbp hoog. Maar je moet stap voor stap gaan. Ik geef toe: er mag niet te veel fout lopen, en misschien moet de Griekse schuld wel nog een keer geherstructureerd worden, maar er is nu een basis waarop voortgebouwd kan worden.

“Ook het besmettingsgevaar is ingekapseld. Portugal kan het volgend jaar best moeilijk krijgen met zijn herfinanciering, maar als het vertrouwen herstelt, hoeft dat niet onoverkomelijk te zijn. Europa heeft begrepen dat er een evenwicht moest komen tussen bezuinigingen om aan de regels te voldoen en het intact houden van de mogelijkheden voor economische groei.”

Toch is het vertrouwen tussen de banken nog altijd niet hersteld. De interbankenmarkt ligt droog. Vormt dat geen bedreiging?

HAMERS. “Het vertrouwen is pril en fragiel. De herfinancieringsoperatie op lange termijn (LTRO) van de ECB heeft ervoor gezorgd dat er in de perifere landen geen banken zijn omgevallen. Daardoor is een Lehman-moment in Europa en een nefaste kettingreactie vermeden. Via de LTRO is er wel degelijk liquiditeit in het banksysteem geïnjecteerd. De banken uit de noordelijke landen van Europa parkeren hun overschotten bij de ECB, die ze op haar beurt gebruikt om de banken uit de zuidelijke landen te financieren. De interbankenmarkt functioneert dan misschien niet op een directe manier zoals vroeger, maar indirect via de ECB werkt het systeem wel. Daardoor is een kentering gerealiseerd en kunnen we weer wat hoopvoller vooruitkijken.

“‘Vertrouwen verdwijnt te paard en keert te voet terug’ is een mooie uitspraak die perfect de situatie vat. Langzaam zie je geldlijnen tussen banken weer opengaan en dollars terugkeren naar Europa. ‘t Is nog niet wat het was, maar het komt langzaam terug.”

Waarom heeft ING geen beroep gedaan op de LTRO?

HAMERS. “Omdat we een kerngezond bedrijf met een stabiele fundingbasis zijn. Wij hebben gewoon geen behoefte aan bijkomende liquiditeiten. Het is een opportunistische keuze: voor alles willen we degelijkheid uitstralen. Het vertrouwen van de klanten en de markten was in deze prioritair.”

Een recent onderzoek van Ernst & Young toont dat de meeste Belgische bankiers verwachten dat de nieuwe Basel III-normen leiden tot duurdere kredieten voor de klanten. Wat denkt u?

HAMERS. “Basel III is een set van maatregelen en reglementeringen waaraan banken moeten voldoen – voornamelijk hogere liquiditeits- en kapitaalratio’s. Voor de banken betekent Basel III hogere kosten en een beperking van de beschikbaarheid van geld, gewoon omdat je voor bepaalde onderdelen hogere reserves moet aanhouden. Als daar geleidelijk naartoe gewerkt kan worden, hoeft dat geen probleem voor de reële economie te zijn. Maar de centrale banken moeten daar wel goed op toekijken. Ze moeten een evenwicht zoeken tussen de doelstelling van Basel III – de stabiliteit van het financiële systeem – en de snelheid waarmee de maatregelen ingevoerd worden.”

Als het proces goed gemanaged wordt, hoeft het niet te leiden tot een kredietverstrakking, zegt u. Maar kredieten op twintig jaar zoals hypotheekleningen zullen toch een veel groter kapitaalbeslag vergen, en dus duurder en schaarser worden?

HAMERS. “Bepaalde kosten zullen stijgen, onder meer de kapitaalkosten, dat klopt. Maar dat impliceert niet per se dat de prijs van langetermijnkredieten fors zal stijgen. Een bank zoals ING streeft naar een hogere efficiëntie, waardoor we de kosten van onze processen reduceren. Ik denk wel dat krediet wat duurder zal worden, maar alle banken hebben er baat bij hun kostenniveau in die mate te verlagen dat de klant er zo weinig mogelijk van merkt. Banken moeten low-cost producers zijn.”

Welke kosten kunnen nog naar beneden?

HAMERS. “Door in te spelen op enkele belangrijke trends kun je als bank de kosten verlagen. Er is de ontwikkeling van nieuwe technologie, waarmee mensen veel gemakkelijker en flexibeler hun bankzaken kunnen beheren. En het klantengedrag zelf verandert ook: de klant wil steeds meer zelf doen. Daarom is onze strategie gericht op verschillende kanalen. De klant bepaalt zelf via welk kanaal hij zijn bankzaken doet. Dat houdt in dat je streeft naar een standaardisatie en rationalisatie van het productaanbod en naar een vereenvoudiging van de processen. Daarin zit een stuk investeringen (300 miljoen euro voor ING België, waarvan 220 miljoen nog moet worden uitgevoerd, nvdr) maar ook een belangrijk pakket besparingen.”

Als de klant het zelf doet, heeft hij geen bankbediende meer nodig. Dus kan het ook met minder mensen?

HAMERS. “Het uitvoeren van transacties zeker wel. Dat doen de klanten het liefst zelf, in de selfbank, via homebanking, of mobiel. Maar de advieskant blijft belangrijk voor complexere producten zoals hypotheken of effectenverkeer en -beheer. Een klant wil daarover graag overleggen met een bankmedewerker. Op die manier verandert het type werk in de bank: van transactioneel naar advieswerk.

“Mede doordat onze activiteiten groeien, kunnen wij ons personeelsbestand min of meer op peil houden. Het gaat licht achteruit, en dat zal zo blijven. Tegen 2014 verwachten wij een afslanking van circa 500 personeelsleden. Maar dat gebeurt via natuurlijk verloop. Van een herstructurering is geen sprake. Er gaan de komende jaren veel babyboomers met pensioen. Waardoor we elk jaar tussen 700 en 1000 mensen moeten rekruteren.”

U wijst op het belang van nieuwe technologie. Hoelang zal het duren voor Google of Facebook bankactiviteiten aanbieden?

HAMERS. “Facebook doet al transacties, de onderneming bezit banklicenties. Het kan tot op zekere hoogte bankieren. Als ze daar haar sterke sociaal netwerk aan koppelt, kan het zelfs zakelijke activiteiten ontwikkelen. Waarom zou daar op termijn geen gemeenschap ontstaan die onder elkaar geld uitleent? Dat moet je als bank goed in de gaten houden.

“Elke industrietak moet attent zijn voor nieuwe technologie, en vooral voor de gedragsverandering die daarmee gepaard gaat. Drie jaar geleden wist niemand wat een iPad was, we wisten niet eens dat we er behoefte aan hadden. Maar nu willen mensen via hun tablet het saldo op hun rekening controleren en op ieder moment betalingen uitvoeren. Daar moet je als bank bovenop zitten. Als je dat niet doet, bestaat er een risico dat andere bedrijven zich bepaalde bancaire toepassingen eigen maken.

“Net daarom zet ING zwaar in op het directe verkoopkanaal. Dat biedt ons de mogelijkheid veel diensten gratis aan te bieden. En het verklaart onze snelle groei. Vorig jaar telden we een groei van 85.000 klanten. Als je die trend mist, loop je achter de feiten aan en verlies je op termijn marktaandeel. Het bankenlandschap kan snel veranderen.”

Elke bank, of ze nu Belgisch of buitenlands is, beweert de lokale economie te ondersteunen.

HAMERS. “Ik merk dat in elk geval niet. Ik durf te zeggen dat er geen level playing field is tussen alle banken in België. Er zijn statutaire verschillen, en daarmee samengaand verschillen in belastingdruk voortkomende uit het depositogarantiestelsel.”

U doelt op Rabobank en Deutsche Bank, die in België bijkantoren van hun moedermaatschappij zijn en daardoor afhangen van respectievelijk het Nederlandse en het Duitse depositogarantiestelsel.

HAMERS. “Ik noem geen namen. Ik vind alleen dat in een markt iedereen volgens dezelfde regels moet kunnen spelen.”

Banken die Belgisch spaargeld ophalen, zouden moeten bijdragen aan het Belgische depositogarantiestelsel.

HAMERS. “Je kan daar op verschillende manieren naar kijken, maar dat laat ik aan de toezichthouders over. De kern van de zaak voor mij is dat iedereen dezelfde spelregels volgt, en dat mogen nationale zijn, maar het liefst Europese. Ik ben voorstander van een harmonisering op Europees niveau. Nu zijn er onderling te grote concurrentieverschillen. De bijdrage van de Belgische banken aan het nationale depositogarantiestelsel verschilt van de bijdrage van een bijkantoor aan het depositogarantiestelsel in het thuisland. Hoewel de bescherming voor alle klanten in de EU gelijk is, is de bijdrage door de banken dat niet.”

Verwacht u nog significante marktverschuivingen in België?

HAMERS. “Niet meteen. Bepaalde banken, zoals ING, groeien en zullen blijven groeien. Ook sommige kleinere banken boezemen vertrouwen in en doen het goed. Maar echt grote verschuivingen verwacht ik pas als de Belgische regering beslist van Belfius weer een privébank te maken. Dat kan de aanzet zijn voor ingrijpende veranderingen. Dat wordt een nieuw moment voor de Belgische bancaire markt. Waar komt Belfius terecht? Op de beurs? Of bij een strategische speler? En zo ja, wie wordt dat dan?”

De Spaanse bankreus Santander was eerder al geïnteresseerd?

HAMERS. “Dat zou de markt veranderen. We komen van een situatie waarin enkele grote Belgische instellingen (Fortis, Dexia, KBC) samen met ING België de markt domineerden. Daarna is BNP Paribas gekomen. Op termijn zouden meer internationale banken op de Belgische markt actief kunnen worden.”

Ontbreekt in België niet de visie op welke soort bankenlandschap we willen voor onze economie en onze ondernemingen? Nederland heeft duidelijk de keuze gemaakt voor een aantal grote financiële instellingen die op termijn weer een internationale rol moeten spelen.

HAMERS. “Ik zou die visie ook willen aanhalen voor België. Ondernemers hebben nood aan banken die hun expansie naar het buitenland kunnen ondersteunen. Ondernemers zoeken groei. Die is in West-Europa ver te zoeken. Dus zoeken ze het verder: in Oost-Europa, Azië, Latijns-Amerika. Zij zien de hele wereld als een potentiële markt. Een lokale bank kan hen daarbij niet helpen. Belgische ondernemers zijn gebaat bij de activiteit van grote internationale banken.”

PATRICK CLAERHOUT, FOTOGRAFIE JELLE VERMEERSCH

“Langzaam zie je geldlijnen tussen banken weer opengaan en dollars terugkeren naar Europa. ‘t Is nog niet wat het was, maar het komt langzaam terug”

“Echt grote verschuivingen verwacht ik pas als de Belgische regering beslist van Belfius weer een privébank te maken”