REËLE ECONOMISCHE GROEI is gelijk aan de som van de groei van de werkende bevolking en productiviteitswinsten. De vergrijzingsgolf remt de eerste factor. De productiviteitswinsten zouden in de bres moeten springen. Maar die zitten in een lange neerwaartse trend, alle enthousiasme over nieuwe technologieën ten spijt. De voorbije twee jaar lijkt het tij wat te keren, maar dat is wellicht eerder cyclisch dan structureel. Beide krachten samen tekenen voor bleke economische vooruitzichten en houden de rentes laag.
DE PRODUCTIVITEITSPARADOX is deels te verklaren door de afwezigheid van baanbrekende innovaties, zoals de controle over vuur, de uitvinding van het wiel, het weefgetouw, de stoommachine of de auto. Erger nog, soms is hedendaagse innovatie veeleer ‘denovatie’, innovatie met een lange schaduwzijde.
Neem de bouwsector, die terecht de alarmbel luidt over de nieuwe energienormen. De obsessie over CO2-reductie leidt tot volledig dichtgetimmerde gebouwen. Passiefbouw is prima om de koude buiten te houden, maar een ramp om de overtollige warmte af te voeren. Je krijgt je huis enkel nog gekoeld door de deuren open te zetten, want de ramen kunnen niet meer open. Gezellig. We worden verplicht ventilatiesystemen te installeren die een dubieuze impact hebben op de luchtkwaliteit. Véronique Goossens van Kanaal Z interviewde enkele jaren geleden een protagonist van de ventilatie-industrie. Ze maakte zich zorgen over de luchtkwaliteit rond zijn hoofdkantoor, pal naast de autosnelweg. Zijn antwoord luidde dat eigen metingen uitwezen dat de kwaliteit van de buitenlucht er beter was dan die van de lucht in het gebouw. Een comité van de Wereldgezondheidsorganisatie schat dat 30 procent van alle nieuwe of gerenoveerde kantoorgebouwen een ongewoon hoog aantal Sick Building Syndrome-klachten heeft. We redden het buitenklimaat, maar wie redt het binnenklimaat?
Een wereld zonder innovatie is een wereld die sterft, maar niet elke innovatie is per saldo positief.
DENOVATIE KRIJG JE OOK wanneer innovatie weliswaar leidt tot bescheiden rendementswinsten, maar gepaard gaat met een overdreven complexiteit. Neem verwarmingssystemen. Vroeger had je een thermostaat met één knop. Was het te koud, dan zette je de thermostaat wat hoger. Tegenwoordig heb je een doctoraat in de elektromechanica nodig om een verwarmingssysteem te installeren. Hierbij een passage uit een handleiding voor een installateur: “O2 correctie. Nadat de kalibratie plaatsgevonden heeft via parameter huppeldepup wordt een nieuwe O2 curve gegenereerd. De curve kan daarna via parameter huppeldepup verschoven worden en kan het O2 gehalte geoptimaliseerd worden.”
De handleiding voor de gebruiker van dit systeem telt 45 pagina’s. Zou het kunnen dat ingenieurs, gedreven door hun creatieve sturm-und-drang, systemen soms te complex maken? Er is een schaduwzijde aan de queeste naar de heilige graal van de maximale productiviteit. Sommige marginale productiviteitswinsten kunnen enkel nog worden behaald via een exponentiële stijging van de complexiteit. Op het omslagpunt van productiviteit en complexiteit wordt innovatie denovatie.
INNOVATIE DIE een verbetering oplevert, maar niet het optimale spoor volgt, is ook denovatie. In de bouwsector richten de inspanningen zich vooral op het verhogen van energie-efficiëntie. Maar er wordt weinig aandacht besteed aan de duurzaamheid van de materialen. Na zowat dertig jaar is een modern kantoorgebouw klaar voor de sloop. Het kan anders. Het architectenbureau Rau ontwerpt gebouwen in meccanostijl. Elk onderdeel is herbruikbaar. Dat is echte duurzaamheid.
De compulsieve upgrades van sommige consumptieproducten brengen niet altijd verbetering, integendeel. Hebt u echt vijf mesjes nodig voor een goede scheerbeurt? Weegt het gebruik van goedkoop plastic dat een reiskoffer 200 gram lichter moet maken, op tegen het feit dat hij na drie jaar in duigen ligt? Heeft de producent daar niet vooral zijn eigen gewin in het achterhoofd en niet het comfort van de reiziger? Hoe complexer de loopschoen, hoe groter de kans op blessures. Moedwillige valse innovatie is de kwalijkste vorm van denovatie. Een wereld zonder innovatie is een wereld die sterft, maar niet elke innovatie is per saldo positief.
De auteur is financieel expert en docent aan de Vlerick Business School
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier