Democratiseren of verdwijnen?

Het lijkt wel symbolisch: de kantoren van de Koninklijke Federatie van Belgische Notarissen in het hartje van Brussel zijn dezer dagen herschapen in een bouwwerf. Minstens tot half augustus overstemt het geluid van drilboren dat van computers en telefoons. Ironisch, want net nu wil de federatie ook ingrijpende wijzigingen promoten in de beroepsgroep die ze vertegenwoordigt. Kersvers voorzitter Karel Tobback (zie blz. 20): “We willen het beroep opentrekken, de structuren omgooien en de benoemingsprocedure objectiveren.”

Trends. U zegt dat u het notariaat wil democratiseren, maar een studie kopen blijft een dure grap.

Karel Tobback (Koninklijke Federatie van Belgische Notarissen). Niet akkoord. Een notarisstudie wordt verkocht ónder haar bedrijfseconomische waarde, omdat vraag en aanbod niet meespelen. De waardebepaling gebeurt door een onafhankelijke commissie van revisoren die het inkomen van de studie als uitgangspunt neemt. We willen niet het risico lopen dat een notaris in financiële problemen komt en allerlei malversaties moet opzetten om het hoofd boven water te houden. Er is geen financiële drempel, want de banken staan in rij om de overname van een studie te helpen financieren. En als iemand me kan aantonen dat er wél een drempel bestaat, wil ik graag de federatie inschakelen om mee naar een oplossing te zoeken.

Een studie zou tussen 20 en 30 miljoen frank kosten. Als het monopolie inderdaad wordt afgeschaft – een eis van bepaalde politici – dreigen jonge notarissen met een zware financiering en een stevige kater achter te blijven.

30 miljoen frank is de prijs voor een heel grote studie. 90% van de studies wordt verkocht voor een bedrag tussen 3 en 20 miljoen frank. Als de overheid het notariaat zou afschaffen, is dat een onrechtstreekse onteigening waarvoor ze een vergoeding zou moeten uitkeren. Maar het lijkt onwaarschijnlijk dat de wetgever, die na 200 jaar de wetgeving op de notariaten heeft aangepast, plots een bocht van 180 graden zou maken en het beroep afschaffen.

Notariaten zaten jarenlang versmacht in een systeem van erfopvolging. Waarom zouden notarissen die situatie nu plots anders willen?

Eenmansnotariaten kunnen op termijn niet overleven. We moeten, net zoals in de advocatuur, streven naar schaalvergroting. Daarom willen we associaties mogelijk maken, ook met kandidaat-notarissen die op gelijke voet met een beëdigd notaris kunnen samenwerken. In de toekomst zal het quorum op het aantal kantoren liggen, niet op het aantal notarissen.

Alleen moeten we erover waken, dat we het notariaat op mensenmaat houden. Kantoren met een zestal notarissen en een zeventigtal medewerkers zijn de limiet. Maar er moeten ook kleintjes blijven. Met alleen mastodontkantoren is niemand gediend.

Dreigen de jonge kandidaat-notarissen niet in de verdrukking te komen als ze moeten opboksen tegen hun ervaren partners? Er zouden, zoals in de advocatuur, allerhande misbruiken de kop kunnen opsteken.

De wet (die sinds 1 januari 2000 van kracht is) voorziet dat de contracten worden voorgelegd aan de Kamer van Notarissen, die er alle leeuwenclausules uithaalt die de financiële onafhankelijkheid van de kandidaat-notarissen in het gedrang zouden kunnen brengen.

U wilt meer openheid, maar de wet die u mee heeft opgesteld, houdt de wettelijke beperkingen op de inplanting van notariaten wel in stand.

Die beperkingen hebben zin. Het notariaat is in wezen een overheidsdienst, die 200 jaar geleden een privatisering avant-la-lettre doorworstelde. Wij vervullen taken die de overheid onder welbepaalde voorwaarden heeft afgestoten en waarvoor wij aansprakelijk zijn. Om deze taken te kunnen vervullen, moet een notaris zijn investering kunnen terugverdienen. Er is ook niemand die een dokter zou tolereren die, om zijn rendement te halen, verplicht is om zoveel mogelijk medicatie voor te schrijven. Dezelfde redenering gaat op voor een notaris.

Bij de artsen wordt de selectie aan het begin van de studies gemaakt, niet aan het einde ervan.

Dat vind ik een verkeerde manier van werken. Er is veel vraag naar artsen, zij het niet in België. Daarom is het fout om aan het begin van de rit een aantal geïnteresseerden af te voeren. Je kunt beter aan het einde van het proces de beste mensen eruit pikken.

Verschillende mensen beweren dat notarissen overbodig zijn. Advocaten, justitiële welzijnswerkers, OCMW-mensen of zelfs overheidspersoneel zouden de taak van een notaris kunnen overnemen.

Het Angelsaksische recht, dat alleen curatieve justitie kent, bewijst het tegendeel. Notarissen geven een meerwaarde. We hebben knowhow die welzijnswerkers niet hebben, we bieden de onpartijdigheid die een advocaat mist. Zijn prioriteit is de verdediging van zijn cliënt, de onze de strikte toepassing van de wet, zelfs als dat indruist tegen de belangen van onze cliënt.

Enkele notarissen haalden onlangs nog de actualiteit naar aanleiding van fraudedossiers.

Wij zijn vragende partij voor een Koninklijk Besluit dat de fiscaliteit van de notarissen regelt. Maar het wetsontwerp daarvoor blijft liggen in de lade van minister van Financiën Didier Reynders (PRL) en het moet daarna nog via de Commissie voor Boekhoudkundige Normen (CBN) passeren. Zonder dat KB kunnen wij geen uniforme boekhoudregels voor het notariaat opstellen.

Waarom verplicht u notarissen niet om een vennootschap op te richten, waardoor ze onder de vennootschapswet vallen?

Ook dat hebben we voorgesteld. Het had de controles vereenvoudigd. Helaas is ons voorstel niet in overweging genomen.

frank demets