De regering-Diependaele heeft 1,5 miljard euro gevonden om de Vlaamse begroting op koers te houden richting een evenwicht in 2027. “Vlaanderen springt zuiniger om met de middelen. Maar wat nu gedaan wordt, zal niet volstaan. En de andere deelstaten moeten volgen”, zegt econoom Geert Noels. Een boodschap die premier Bart De Wever vorig weekend ook meegaf aan de Waalse regering.
Dankzij het Vlaamse begrotingsakkoord zal het huidige tekort van 4,2 miljard volgend jaar zakken naar 2,7 miljard. Volgens minister-president Matthias Diependaele (N-VA) is een begrotingsevenwicht in 2027 realistisch. Van die budgettaire inspanning van 1,5 miljard euro komt ruim 70 procent van besparingen. Zo dooft de Vlaamse ontwikkelingssamenwerking uit (15 miljoen euro), wordt gesnoeid in het overheidsapparaat en worden ambtenaren die met pensioen gaan niet vervangen (120 miljoen euro). Ook zal de Vlaamse regering minder een beroep doen op consultants.
Er wordt ook 300 miljoen euro gesnoeid in de subsidies. Op een totaal van 18 miljard Vlaamse subsidies lijkt dat geen indrukwekkend bedrag. “Dit is dan ook niet de laatste Vlaamse besparingsronde”, zegt Geert Noels, econoom van Econopolis. “Vlaanderen springt zuiniger om met de middelen, en dat is goed. Al mis ik nog precieze cijfers en het meerjarenperspectief.”
Zo is een evenwicht in 2027 verre van zeker. Bij ongewijzigd beleid bedraagt het deficit binnen twee jaar 400 miljoen euro. “Wat nu gedaan wordt, zal niet volstaan”, oordeelt Noels. “Maar het is goed dat bepaalde premies worden afgeschaft die men hoe dan ook nooit had mogen invoeren, zoals de frigobon. De voorbije jaren zijn uitgaven gedaan om iedereen een plezier te doen. De inkomsten voor Vlaanderen, die grotendeels uit dotaties bestaan, zijn ruim bemeten en waren lang heel voorspelbaar. Dan is het ook gemakkelijker dat geld uit te geven.”
De Vlaamse oppositie is niet onder de indruk. Vlaams Parlementslid Maurits Vande Reyde (ex-Open Vld, nu onafhankelijk) wijst erop dat de “subsidies vorig jaar alleen al met 600 miljoen euro zijn gestegen. Van die stijging in één jaar wordt dus niet eens de helft geschrapt.”
Sociale voordelen fair toekennen
Uiteraard zijn er subsidies waarin je niet zomaar kunt wieden. Zo maken die voor dienstencheques (meer dan 1 miljard euro) deel uit van een beleid om laaggeschoolden aan een baan te helpen. De portefeuille Welzijn en Zorg, die goed is voor 7,6 miljard euro (waarvan een derde voor residentiële ouderenzorg), is gelinkt aan een van de belangrijkste Vlaamse overheidstaken.
‘De andere deelstaten kunnen niet anders dan Vlaanderen volgen met een reeks besparingsrondes. En zij moeten de lat een stuk hoger leggen’
De beleidskeuzes van de regering-Diependaele zullen op termijn wel voor een lagere subsidie- en premiestroom zorgen. Voortaan zullen niet alleen inkomsten uit arbeid, maar ook andere vormen van inkomen meetellen bij de beoordeling of iemand recht heeft op premies en subsidies. “Dat verruimde inkomensbegrip had er al lang moeten zijn. Het is essentieel om sociale voordelen op een faire en efficiënte manier toe te kennen”, zegt econoom Ive Marx (Universiteit Antwerpen). “We zitten te veel in een systeem van automatische toekenning. Wat nu beslist is, moet de legitimiteit van subsidies versterken. Je hebt wel een subsidieregister, maar koppel daar eindelijk eens een evaluatiecultuur aan. Doe meer dan hier en daar een spending review.”
“De vermogenstoets voor de toekenning van beurzen en premies is de logica zelve. Elke overheid doet dat”, weet Geert Noels.
Deelregeringen verantwoordelijk voor kwart begrotingstekort
Dat Vlaanderen bespaart, is goed nieuws voor de regering-De Wever, die straks aan de federale begrotingsopmaak voor 2026 begint. Of het nu de Europese Commissie is of de financiële markten zijn: allemaal kijken ze naar het totale Belgische begrotingsplaatje. En daarin spelen de deelregeringen hun rol.
Het Belgische begrotingstekort van ongeveer 5,5 procent tegen 2029, of 39 miljard euro, wordt grotendeels gedragen door entiteit I (de federale overheid en de sociale zekerheid). Toch is entiteit II (de gemeenschappen en de gewesten, plus de lokale overheden) goed voor 20 à 25 procent van het begrotingstekort. Noels: “Tot vorig jaar was het enthousiasme bij de Vlaamse regering om te besparen niet zo groot, omdat ze daarmee de federale regering-De Croo zou helpen. Andere regionale overheden zouden een Vlaamse begroting in evenwicht of een overschot ook kunnen zien als een signaal dat ze hun deficit konden laten oplopen.”
Lees ook: De balans: trucs met de begroting wreken zich altijd
Eerste minister Bart De Wever (N-VA) wil ook de andere deelstaten mee in het saneringsbad trekken. Dat bleek vorig weekend nog, toen hij eregast was op de Waalse Feesten in Namen. Aan Waals minister-president Adrien Dolimont (MR) zei De Wever dat hij “de hulp van de Waalse regering nodig heeft”. Lees: ook bezuiden de taalgrens moet werk worden gemaakt van besparingen. De Waalse regering heeft een begrotingstekort van 2,2 miljard euro. Dat is minder dan Vlaanderen, maar het weegt zwaarder tegenover de totale ontvangsten van 22 miljard euro (in Vlaanderen bedraagt het budget 66 miljard euro). De Waalse regering streeft naar een begrotingsevenwicht in 2029, maar niemand houdt daar nog rekening mee. Wellicht ligt het Waalse deficit aan het einde van de legislatuur op 1,2 miljard euro.
Rentelasten regio’s lopen op
Wallonië moet niet alleen besparen als onderdeel van een totale Belgische sanering. Het is ook een manier om de regionale schuld (40 miljard euro in Wallonië) en de intrestlasten niet te veel te laten oplopen. Die dreigen te stijgen van 600 miljoen euro vandaag tot 900 miljoen euro in 2029. Bij de Franse Gemeenschap, verantwoordelijk voor onderwijs en cultuur, bedraagt het deficit 1,5 miljard euro, op een totaal budget van 13,5 miljard en met 300 miljoen euro rentelasten (evenveel als het totale budget voor cultuur), die richting 600 miljoen gaan. Een probleem voor de Franse Gemeenschap is dat haar inkomsten bijna volledig uit dotaties bestaan. Ze kan dus geen belastingen heffen om het gat te dichten.
En dan is er nog Brussel. Het tekort van 1,4 miljard euro bedraagt 18 procent van de inkomsten (7,6 miljard euro). De schuld piekt naar 14,5 miljard. Economen voorspellen dat de intresten op die schuld zullen stijgen van 400 miljoen euro nu naar 800 miljoen in 2029. “De andere deelstaten kunnen niet anders dan Vlaanderen volgen met een reeks besparingsrondes. En zij moeten de lat een stuk hoger leggen”, weet Geert Noels. “Vergeet ten slotte de steden en gemeenten niet. De uitgaven groeien er sneller dan het gemiddelde van het land. Als er ergens efficiëntiewinsten kunnen worden geboekt met technologie als AI, dan is het daar.”
