De zwarte lijsten opgelijst

Banken, bedrijven, organisaties. Ze leggen steeds vaker databases aan. Van onbetrouwbare klanten of van nationaliteiten waarmee banken geen zaken doen. En Trends, die maakt de zwarte lijst van die zwarte lijsten.

Test-Aankoop wil de zogenaamde externe lijsten die privébedrijven opstellen en uitwisselen, afschaffen. De Commissie voor de Bescherming van de Persoonlijke Levenssfeer – de privacycommissie – ziet ze graag beter wettelijk omkaderd. De meeste zwarte lijsten of databases leiden een eigen bestaan op de grens van het legale, want een specifieke wet voor zwarte lijsten is er tot op heden niet. Behalve voor de Centrale voor Kredieten aan Particulieren van de Nationale Bank. De wet over de verwerking van persoonsgegevens, uit 1992, vormt de algemene basis. Die verwerking is vrij, maar de betrokkene moet wel toegang hebben tot zijn gegevens. Bepaalde persoonsgegevens – bijvoorbeeld medische, levensbeschouwelijke, gerechtelijke, seksuele voorkeur – worden extra beschermd.

Hoofdredacteur van De Juristenkrant Rogier De Corte vindt nieuwe wetgeving niet nodig. Enkele aanpassingen, die consumenten meer waarborgen moeten bieden bij fouten in een lijst, zijn volgens hem voldoende. Want het enige legitieme probleem dat Rogier ziet, is dat zwarte lijsten vaak incorrect zijn of incorrect worden gebruikt.

Privacycommissies in het buitenland accepteren zwarte lijsten steeds vaker wanneer er genoeg randvoorwaarden aan verbonden zijn. De Belgische privacycommissie verzet zich evenmin tegen interne databanken, maar vraagt duidelijke garanties. De geregistreerde moet de kans krijgen zijn versie van de feiten te geven wanneer hij op een negatieve lijst wordt geplaatst. Lijsten zijn niet zelden bedoeld als drukkingsmiddel en de privacycommissie wil de verbruikers daar beter tegen beschermen. En ze vraagt een evenwichtige werking bij het beheer van de dossiers. “Anders loop je het risico dat consumenten publiekelijk, bijna zoals aan een schandpaal, bekendstaan als wanbetaler of fraudeur. Dat is heel wat anders dan wanneer één bedrijf zo over je denkt,” waarschuwt de ondervoorzitter van de Commissie voor de Bescherming van de Persoonlijke Levensfeer, Willem Debeuckelaere.

Test-Aankoop ziet het radicaler. Voor de organisatie zijn zwarte lijsten onwettig, de Centrale voor Kredieten aan Particulier buiten beschouwing gelaten. Test-Aankoop beschouwt het uitwerken van een legale omkadering als een beloning voor bedrijven die er al jaren illegale praktijken op nahouden. Externe databanken zijn in strijd met de privacywetgeving, zegt de consumentenorganisatie. Ze vindt bovendien dat bedrijven die zich groeperen en de identiteitsgegevens van wanbetalers en fraudeurs kunnen raadplegen, een deel van het normale bedrijfsrisico kunnen uitsluiten. Wie op de lijst voorkomt, bedienen ze niet. Slechte betalers komen dan automatisch terecht bij ondernemingen buiten de groep. Dat creëert volgens Test-Aankoop een serieus concurrentieprobleem.

Volksvertegenwoordiger Annemie Roppe (Spirit) had begin 2005 al een wetsvoorstel klaar dat het aanleggen van zwarte lijsten met wanbetalers verbiedt. Minister van Justitie Laurette Onkelinx (PS) en minister van Consumentenzaken Freya Van den Bossche (SP.A) konden zich in dat voorstel vinden. Van den Bossche onderzoekt het dossier. In afwachting maakte Trends alvast een eigen zwarte lijst. Die van de zwarte lijsten.

Sjoukje Smedts sjoukje.smedts@trends.be