De Zonnepresident

Achter de ene Mitterrand ging altijd een andere schuil. Achter de rechtse bourgeois de linkse president. Achter de collaborateur de verzetsstrijder. Achter de opposant de machtswellusteling. Peter Vandermeersch probeert mythe en waarheid te ontrafelen.

Al was François Mitterrand dan een linkse en verkozen president, in vele opzichten gedroeg hij zich als een absolute monarch. Niet toevallig publiceerde het Franse opinieweekblad Le Point in 1988 een karikatuur van Mitterrand met Lodewijk XIV-pruik. De socialistische president had ook griezelig veel grillen en nukken, die meer dan een verre echo leken van zijn beruchte 17de-eeuwse voorganger van Versailles. Soms was dat gedrag even kinderlijk als hilarisch. Op topbijeenkomsten liet hij zijn auto heimelijk stoppen om als laatste en dus belangrijkste in rang te arriveren. De Amerikaanse president Ronald Reagan liet zich daarin maar één keer vangen en won de volgende confrontaties.

MAITRESSE ATTITRÉE.

Soms was dat capricieuze gedrag even navrant als gevaarlijk. Vooral in zijn nepotisme moest Mitterrand niet veel onderdoen voor de Zonnekoning. Een zoon werd verheven tot raadgever voor Afrikaanse zaken, een functie die hem geen windeieren legde. Bij de Afrikaanse staatshoofden stond zoonlief overigens bekend als Monsieur Papa m’a dit. Een broer werd hoofd van de Groupement des Industries françaises aéronautiques et spatiales, een sleutelpost in een sector waar grote commissies binnen te harken zijn. En zoals Lodewijk XIV zijn maîtresses attitrées Mlle de Lavallière en Mme de Montespan koesterde, zo had Mitterrand Anne Pingeot.

“Zoals de maîtresses van de koning in zijn paleizen werden ondergebracht, woonde zij in een dependance van het Elysée en leefde op kosten van de staat en werd beveiligd door dienaren van die staat,” vergelijkt Peter Vandermeersch. In de biografie Mitterrand Koning of paus ? graaft hij bijwijlen gniffelend in de kleine kanten, maar ook in de delicate politieke attitudes van de sfinx uit het Elysée.

De Vlaamse historicus Vandermeersch, jarenlang permanent correspondent in Parijs voor De Standaard, nu adjunct-hoofdredacteur van die krant, schreef een wat merkwaardige biografie van de president die als geen ander de paradoxen gretig opstapelde. Toen de uitgave in zijn eigen dagblad aangekondigd werd, werd ze aangeprezen als “een boek dat de hele Parijse Mitterrand-bibliotheek voor ons taalgebied vervangt.” In dat verkooppraatje schuilt nog een flinke dosis waarheid ook. Het geeft de verdienste van het werk perfect weer : het boek, dat zich opvallend vlot en vlug laat lezen, zet de vele, vaak spectaculaire hoogte- en dieptepunten van Mitterrand op een rij. Het borstelt een snel en toch volledig portret van de voormalige president. Tegelijk ontbloot de slogan ook de zwakte van het boek. Vele smeuïge anekdotes, verdachte manoeuvres en politieke capriolen zijn elders al langer en breder uitgesmeerd. Vanuit dat perspectief lijkt Vandermeersch’ boek wel eens op een bloemlezing in plaats van een biografie.

DON CORLEONE OF LE PETIT PRINCE ?

Het boek begint met de vraag die een doodzieke Mitterrand enkele weken voor hij op 8 januari 1996 stierf, aan zijn dokter Jean-Pierre Tarot stelde : “Hoe zou u mij omschrijven ?” Het antwoord : “Voor mij bent u Machiavelli, Don Corleone, Casanova en le Petit Prince.” “Een goede definitie, maar in welke verhoudingen ?” drong Mitterrand aan. Tarot bleef koelbloedig en oprecht : “Dat hangt van het tijdstip af.”

Mitterrand werd op 26 oktober 1916 geboren in Jarnac, in een eerder bourgeois familie van boeren, wijnbouwers en kruideniers. Vandermeersch noemt het “een familie van katholieke en nijvere provincialen die niet aan politiek deden.” Na een niet bijster politiek geëngageerde studententijd in Parijs, werd Mitterrand overvallen door de Tweede Wereldoorlog. Hij was een kritisch en verbitterd soldaat, die gewond raakte en als krijgsgevangene in het Duitse kamp van Ziegenhain, in de buurt van Kassel in Hessen, belandde. Vanaf dat ogenblik wordt het moeilijk om waarheid en mythe uit elkaar te houden. Mitterrand wist te ontsnappen, maar de manier waarop werd wel eens tegengesproken.

Na zijn ontsnapping werd Mitterrand door het communistisch verzet terug naar Frankrijk geloodst. Daar zou hij verder in het verzet duiken, zo luidde lange tijd het officiële curriculum vitae. In werkelijkheid maakte hij vooraf een duister ommetje, waarop hij op zijn minst flirtte met beruchte collaborerende groepen. Volgens Vandermeersch was Mitterrand nooit lid van de gewelddadige antisemitische organisatie La Cagoule, “maar accepteerde hun hulp in de oorlog en zou hen na de oorlog trouw blijven.” Nochtans stapte hij al in 1943 resoluut het verzet in, waar hij al meteen als ambitieuze jonge snaak in aanvaring kwam met De Gaulle. Prompt ontstond een wederzijdse aversie, die bleef doorlopen in het naoorlogse politieke Frankrijk.

LUC DE DECKER

Peter Vandermeersch, Mitterrand Koning of paus ? Van Halewyck, 384 blz., 898 fr.