De zonde in het Aards Paradijs

In het Aards Paradijs was alles gratis: eten, drinken en amusement. De moderne economie begint daar wat op te lijken. In de supermarkt wordt gratis koffie aangeboden en in de treinstations ligt de gratis Metro-krant zomaar voor het grijpen.

Sinds een jaar of tien hebben we internet en als het over gratis gaat, is het world wide web wel helemaal de Hof van Eden. Muziek, foto’s, computerprogramma’s, kookrecepten, het is allemaal voor nop van het net te plukken.

Informatie, want daar gaat het om op internet, krijgt een almaar groter aandeel in de toegevoegde waarde van onze economie. De economie wordt steeds meer gewichtloos. De productie van fysieke goederen, zoals kolen en staal, wordt minder belangrijk vergeleken met de immateriële goederen: de informatie, het ontwerp, het concept.

Zomaar te kopiëren.

Twee van de grootste bedrijven van de wereld – Microsoft en Disney – handelen in computercode en emotie. Beide verkopen informatie, producten van de menselijke geest. Als de productie van informatie steeds belangrijker wordt terwijl info tegelijk gratis wordt verspreid, dan komen we in de problemen, want er moet uiteindelijk toch geld worden verdiend.

Informatiegoederen zoals beeld, tekst en geluid kunnen in bits worden omgezet en daarom makkelijk op internet worden aangeboden en verspreid.

Het probleem van informatiegoederen is echter dat ze veel te makkelijk te kopiëren zijn. Het kost weliswaar zweet, geld en tranen, en soms behoorlijk veel, om de eerste kopie van een boek, een plaat of een computerprogramma te maken. Maar als het eerste exemplaar er eenmaal ligt, dan is kopiëren een fluitje van een cent. Gratis kopiëren betekent echter dat de auteur of de componist niets vangt voor zijn creativiteit. Dat is een behoorlijke rem op het enthousiasme om een boek te schrijven of een plaat op te nemen. Naast roem en faam wil de auteur ook beleg op de boterham. Auteursrechten zijn bedacht om ervoor te zorgen dat auteurs en artiesten beloond worden voor hun creatieve inspanningen. Tot voor kort werkte dat allemaal redelijk. Door de opkomst van internet is het hele terrein van het auteursrecht en de productie en distributie van informatiegoederen dramatisch veranderd. De richting is zoek en daarom werkt de handel van informatiegoederen niet goed op internet.

In haar overzicht over de ‘Thrills and Spills’ van de handel in informatiegoederen op internet kwam Emma Duncan in The Economist eind vorig jaar tot de conclusie dat het fenomeen geen succes is: ” it has proved somewhere between a disappointment and a disaster“.

Een deel van de handel in informatiegoederen over internet doet het redelijk (nieuws, sport, spelletjes en porno). Er is voldoende vraag en de klant is vaak bereid om voor het geleverde product te betalen. Wat computerspellen betreft, is de markt heel erg in beweging. Playstation van Sony heeft op de spelletjesmarkt Nintendo en Sega verdrongen. Maar Playstation wordt nu bedreigd door concurrenten die hun spellen aanbieden via internet.

Muziek is uitermate geschikt om via internet te worden verhandeld. De muziekselectie kan geheel en al worden afgestemd op de speciale wensen van de consument. Alleen de consument is niet altijd bereid om ervoor te betalen zolang hij het gratis kan downloaden (denk aan Napster, Gnutella). Elektronische boeken gaan niet echt hard. Denk aan het mislukte initiatief van Stephen King, die beloofde steeds nieuwe hoofdstukken van zijn boek op het web te zetten als de lezers collectief zouden betalen. In het begin ging dat goed, maar na een paar hoofdstukken was de nieuwigheid eraf en hield het op. Naslagwerken ( Encyclopedia Brittanica bijvoorbeeld) worden wel vaak verdrongen door netwerkversies. De verkoop of verhuur van film- en televisieprogramma’s wordt pas echt interessant als de meeste huishoudens beschikken over een snelle breedbandaansluiting op internet. Zover is het nog niet.

Problemen rond auteursrechten.

Wil de handel in informatiegoederen via internet echt tot iets uitgroeien, dan moet er voor internet een aangepaste oplossing worden gevonden voor de auteursrechten. Dat is niet makkelijk, en wel om twee redenen.

Ten eerste is het niet de bedoeling dat de consument voor elk wissewasje gaat betalen. In het huidige auteursrecht is voorzien dat de consument voor eigen gebruik gratis een artikel uit een boek of een liedje van de radio mag kopiëren. Daar moet ook op internet ruimte voor blijven.

Een tweede probleem is de praktische regeling van de betaling van de auteursrechten. Stel dat een fan van de Rolling Stones voor zijn vriendin Satisfaction wil downloaden en dat hij daarvoor één cent auteursrecht moet betalen. Dan kost het waarschijnlijk tien keer zoveel om dat luttele bedrag te innen.

Als we eenmaal voor deze problemen een redelijke en praktische oplossing hebben gevonden, dan zijn we weliswaar niet helemaal terug in het Aards Paradijs, maar dan is onze welvaart wel flink toegenomen.

De auteur is directeur van de Stichting voor Economisch Onderzoek (SEO), Universiteit van Amsterdam.

Jules Theeuwes