De zombies komen eraan

In de strijd tegen de crisis zouden de banken straks een soepeler boekhoudregime krijgen. Het risico op zombiebanken is dan nooit ver weg.

Waarom deugt een aantal boekhoudregels niet voor de banken?

Bankiers klagen al sinds het uitbreken van de financiële crisis steen en been over de boekhoudregels die hen verplichten om heel wat van hun financiële activa tegen marktwaarde te boeken. In crisistijden en bij ontwrichte markten impliceert dat vaak grote (papieren) verliezen en een aanslag op het eigen vermogen, waardoor banken soms verplicht worden activa te verkopen. Daardoor zakken de prijzen nog meer en komt een neerwaartse spiraal op gang. Of hoe boekhoudnormen volatiliteit kunnen injecteren in een sector die het moet hebben van vertrouwen en stabiliteit.

Vooral de banken die een grote beleggingsportefeuille bouwden op basis van een beperkt eigen vermogen, zoals de Belgische grootbanken, bleken heel gevoelig voor marktschommelingen. Eigen schuld, dikke bult, zou men kunnen stellen. Trouwens, toen de waardering tegen marktwaarde de bankwinsten opblies, viel er geen klaagzang te horen.

Hoe moet een nieuw boekhoudregime er dan uitzien?

De politieke druk op de International Accounting Standards Board (IASB) om de regels te versoepelen, is groot. Het belangrijkste voorstel is om activa zoals aandelen en obligaties niet langer tegen marktwaarde, maar tegen historische aankoopwaarde in de boeken te schrijven. Dat zou de banken toelaten om een pak ‘papieren’ verliezen uit te gommen.

De Amerikaanse banken werden al uit de wind gezet met een soepeler regime, en daarom neemt de druk van de Europese Commissie toe om ook de Europese banksector die boekhoudkundige vluchtweg te geven. Na de zomer moet de IASB knopen doorhakken. Europa kan ook zelf beslissen om een aantal regels aan te passen. De banken hebben trouwens al een beperkte versoepeling gekregen, waar bijvoorbeeld Dexia al gebruik van maakte.

Is het een goed idee om de ‘faire’ waardering op sterk water te zetten?

Dat ontwrichte marktprijzen niet langer het banksysteem kunnen destabiliseren, is natuurlijk een goede zaak. Maar boeken tegen ‘faire’ waardering moest zorgen dat er altijd en overal een klaar beeld was over de eigenlijke gezondheidstoestand van de banken. Dat heeft tijdens deze crisis geholpen om snel de bittere pil door te slikken. De torenhoge afschrijvingen noopten de overheden om de banken te herkapitaliseren. Daardoor zijn de banken nu relatief goed gewapend om de golf van klassieke kredietverliezen, die gepaard gaan met de zware recessie, op te vangen en tegelijk ook de kredietverlening aan bedrijven en gezinnen niet helemaal te laten verpieteren.

Zonder dit strenge boekhoudregime was het Europese banksysteem misschien afgegleden naar Japanse zombietoestanden. In de jaren negentig hoefden de Japanse banken niet alle verliezen af te boeken, waardoor ze boekhoudkundig in goede staat leken. Maar de banken zelf en hun concurrenten wisten dat ze eigenlijk op sterven na dood waren, waardoor de kredietverlening aan elkaar en aan de economie in elkaar klapte.

Dreigt nog meer verwarring?

Ja. De markt zal doorhebben dat de nieuwe boekhoudregels de verliezen enkel onder de mat vegen, en de banken niet structureel gezonder maken. Voor tegenpartijen zal het moeilijker worden om de echte toestand van een bank te achterhalen. Dat zorgt voor wantrouwen dat het banksysteem kan missen als kiespijn. Bovendien bestaat er geen echt alternatief voor een boekhouding tegen ‘faire waarde’. Het boeken tegen historische kostprijs biedt enkel een achteruitkijkspiegel. Europa, de VS en IASB hebben er alle belang bij om snel tot duidelijke en transparante spelregels te komen.

Door Daan Killemaes

Zonder dit strenge boekhoudregime was het Europese banksysteem misschien afgegleden naar Japanse zombietoestanden.