De zeldzame liberaal

Het protest van de gele hesjes in Frankrijk heeft vele oorzaken. Eén ervan is de ergernis over president Emmanuel Macron, die té liberaal zou zijn. De belastingverlagingen zouden enkel de rijksten te goede komen. Veel Fransen vinden de flexibilisering van de arbeidsmarkt te radicaal. In Frankrijk is het economisch liberalisme altijd een minderheidsstroming geweest. De Fransen lijken verknocht aan een etatistisch beleid.

In de voorbije zestig jaar is Emmanuel Macron pas de tweede president die uitgesproken liberale accenten wil leggen. De vorige was Valéry Giscard d’Estaing (1926), die van 1974 tot 1981 in het Elysée woonde. In een nieuwe biografie van deze bijna vergeten ex-president blijkt hoe moeilijk het is Frankrijk in te passen in een geglobaliseerde kapitalistische economie. Giscard d’Estaing, afkomstig uit een zeer burgerlijk milieu, stond voor het promoten van ondernemerschap en vrije concurrentie, en voor een stringent budgettair beleid. In de jaren zestig was hij minister van Financiën onder president Charles de Gaulle. Het was de laatste periode dat Frankrijk een gezonde begroting kon voorleggen. Aan de Franse rechterzijde behoorde Giscard tot de partij van de Républicains Indépendants, maar die liberale stroming was een minderheidsgroep ten opzichte van de meer etatistische neogaullisten.

Tijdens zijn presidentschap kon Giscard een aantal liberale hervormingen opleggen, zoals de legalisering van abortus, maar een ander economisch beleid voeren lag moeilijk. De twee oliecrisissen beperkten bovendien zijn bewegingsruimte. De spanningen met de neogaullisten liepen hoog op. In 1981 verloor Giscard de presidentsverkiezingen van de socialist François Mitterrand.

Giscard d’Estaing, die naar de 93 jaar gaat, is altijd een overtuigd Europeaan geweest. Al zag hij eerder een grote rol weggelegd voor de Europese Raad van staatshoofden en regeringsleiders, die onder zijn presidentschap in het leven werd geroepen. Voor hem was dat overleg belangrijker dan de rol van de Europese Commissie. In 2002-2003 was Giscard voorzitter van de Europese Conventie, die een conceptversie van een Europese grondwet moest opstellen. Die zou later leiden tot het Verdrag van Lissabon, de basis voor de huidige werking van de Europese instellingen.