De witte rook boven Tabaknatie

Tabaknatie is de wereldleider in de opslag van tabak. Het Antwerpse bedrijf profiteerde van de dalende vraag naar oppervlakte in de haven om zijn capaciteit te verdubbelen. Vijf jaar na de managementbuy-out laat CEO Henny Heyndrickx voor het eerst in zijn kaarten kijken.

De Antwerpse logistieke sector krijgt klappen. Toch doet Tabaknatie het beter dan ooit. In vijf jaar verdriedubbelde de wereldleider in de opslag van tabak zijn omzet tot 85 miljoen euro. “Het heeft ons bloed, zweet en tranen gekost”, erkent CEO Henny Heyndrickx. “Er waren momenten dat het einde van het bedrijf kantje boord was. Of die groei blijft duren? Dat kan ik niet zeggen. Had ik onze omvang ooit voorspeld, had men mij waanzinnig verklaard.”

Heyndrickx werd natiebaas in 1969. Zijn broer moest het landbouwbedrijf van de familie leiden, terwijl Henny de overstap deed van het Waasland naar de rechteroever, waar Tabaknatie al 114 jaar bedrijvig is in de Seefhoek. In 1983 werd hij gedelegeerd bestuurder, op dezelfde dag dat Fernand Huts dat een steenworp verder ook werd bij Katoen Natie.

Al gauw bleek de oude structuur net als bij de buren onhoudbaar. Twintig natiebazen/aandeelhouders waren in het bedrijf actief in allerhande functies, van ploegbaas tot CEO. “Het was een kermis. De stemmingen gebeurden met witte (ja) of bruine bonen (nee). Sommige natiebazen werkten keihard, andere minder. Dat veroorzaakte interne strubbelingen. Er was ook geen consensus over de strategie. Bij elke beslissing moesten de bonen op tafel. Zelfs voor de aanschaf van een computer.”

Na een tumultueuze periode, waarbij het personeel in staking ging tegen de meerderheid van de natiebazen, greep de CEO in 1995 de macht met commercieel directeur Jules De Maeyer en Eddy Verelst (logistiek). Onder dit trio werd het bedrijf het grootste tabaksopslagbedrijf ter wereld. Vier jaar geleden kocht Heyndrickx zijn partners uit, maar in betere omstandigheden. Zijn kinderen waren wel bereid in het bedrijf te stappen. Zoon Kurt is vooral bezig met de operaties en dochter Brigitte is commercieel verantwoordelijke. Haar directe medewerkers zijn Myriam Janssen (logistiek) en Ilse Smet (personeelsbeheer en IT). Met dit drietal bestaat de top van Tabak Natie grotendeels uit vrouwen, zeer ongewoon in het machowereldje van de maritiem.

“Zijn we niet fantastisch politiek correct”, glundert Heyndrickx. “Het zijn allemaal dertigers, dus onze toekomst is verzekerd. Ik ben tevreden dat we er geen externe manager moeten bijhalen, want je weet nooit hoe lang die gasten het hier volhouden. Of wij met hen, trouwens. Ilse en Myriam zijn gewezen directiesecretaresses die de personeelsadministratie en de dispatchting op zich namen. Niemand kan hen dus iets wijsmaken. Mijn taak? Die is beperkt tot hier en daar wat bijklussen. Ik kan dankzij deze ploeg voor het eerst sinds jaren eens uitgebreid gaan eten met mijn vrouw of tijd besteden aan de familie, meer bepaald aan onze kleindochter van acht maanden.”

Grondige hervorming

Kurt Heyndrickx werkte een tijd als werfleider in een bouwfirma. Hij is samen met zijn zus Brigitte, die een diploma expeditie haalde, de spil van de nieuwe managementcultuur. “We groeiden de voorbije jaren uit tot een wereldspeler met 400 medewerkers. Ieders taak is vastomlijnd, door iedereen gekend en wordt opgevolgd. Logisch? Twintig jaar geleden deed elk gewoon zijn goesting. Het financieel beheer kwam erop neer dat we elk jaar aan het einde van de rit bij wijze van spreken de centen in het bakje telden. Om die mentaliteit te veranderen, hebben we radicaal moeten ingrijpen in de managementprocessen. Zonder dat proces van de jongste vijf jaar, hadden we de groei nooit aangekund. De volgende jaren nemen we de tijd om te consolideren.”

Tabaknatie is met 800.000 vierkante meter opslagruimte de op een na grootste speler in de Antwerpse haven, na Katoen Natie. Het verkeer tussen de achttien magazijnen op de linker- en rechter-oever kost het bedrijf jaarlijks 400.000 euro aan tolgeld voor de Liefkenshoektunnel. Een op de zeven tabaksbalen ter wereld wordt bewaard in Antwerpen.

De voorbije vijf jaar verdubbelde Tabak-natie haar capaciteit door 40 miljoen te investeren in vastgoed. Dat blijkt uit de balans. Tegenover 31,1 miljoen vreemd vermogen (waarvan 17,5 miljoen bankschulden) staat 6,1 miljoen eigen vermogen. “Onze kracht is dat we de winst van het bedrijf gebruiken om het te versterken. Alles gaat terug in de boîte. Onze bankier weet dat en apprecieert dat we niet met geld smossen“, zegt Kurt Heyndrickx.

Tabaknatie profiteert van de crisis door elke beschikbare vierkante meter te kopen. “De logistieke spelers in de haven smeten met magazijnen tegen onze kop. Tot voor drie jaar betaalden we zotte prijzen voor de oppervlakte, terwijl de klanten aan de deur stonden te dringen met nieuwe ladingen. We hebben ons lesje geleerd. Voorlopig kunnen we er een paar jaar tegen.”

Het gros van de trafieken die Tabak Natie genereert, is hoofdzakelijk doorvoer. Dat lijkt haaks te staan op de ‘slimme logistiek’ met toegevoegde waarde, die de Vlaamse regering propageert.

“Toch is Tabaknatie strategisch voor onze haven, en vice versa”, weerlegt Kurt Tuerlinckx van het Havenbedrijf. “Antwerpen positioneert zich als het Europese centrum voor maritiem gebonden opslag. We hebben met 5,4 miljoen vierkante meter magazijnen meer capaciteit dan Rotterdam en Hamburg samen. Het zou economisch en transporttechnisch onverantwoord zijn tabakscontainers 50 kilometer verder in het binnenland op te slaan om ze na elke oproep terug over onze wegen te laten rijden.”

Taboenatie

Het lijkt paradoxaal dat Tabaknatie spectaculair groeit, terwijl roken stilaan een marginaal fenomeen wordt. “Tabak lijkt wel een maffieus label in de media”, grimlacht Henny Heyndrickx, terwijl hij zijn zoveelste Bastos aansteekt van een pakje dat in de loop van het gesprek met de helft vermindert. “Ben ik dan een gangster?” Ook zoon Kurt paft er lustig op los, wat hem niet tegenhield om ooit deel uit te maken van het olympisch team military-paardrijden. Vandaag is hij een rallyrijder.

Waarom doet Tabaknatie het goed? Alles heeft te maken met het feit dat Big Tobacco steeds groter werd. Ooit was de Natie vooral actief voor Belgische klanten, zoals Tabacofina-Vander Elst. Die zijn ondertussen allemaal overgenomen. Door een aantal fusies en overnames nam het aantal grote sigarettenproducenten af tot een handvol. De markt wordt grotendeels bezet door bedrijven als Philip Morris International (producent van onder meer Marlboro, 28 % van de wereldomzet), British American Tobacco (19 %), Japan Tobacco International (17 %) en Imperial Tobacco Group ( 9 %).

“Tabaknatie werkte al voor enkele grote producenten”, zegt Henny Heyndrickx. “Omdat ze na de fusies intern overstapten naar de best practices binnen de nieuwe groep, kwamen ze voor hun opslag bij ons terecht.” Dat was niet altijd gemakkelijk. Als ze voor Tabaknatie kozen, verloor een deel van hun interne departement logistiek plots werk. De overschakeling verliep dus zeer traag en bestond er vooral in de klanten hier in Antwerpen fysiek kennis te laten maken met onze processen. “En geloof me, een Japanner of Amerikaan overtuigen dat wij Vlamingen iets beter kunnen dan zij, verloopt niet van een leien dakje.”

Dagelijks vertrekken er enkele tabaks-containers van Antwerpen naar Japan. Waarom besliste Japan Tobacco vijf jaar geleden om de stockage bij de hoofdzetel en de belangrijkste consumentenmarkt te verschuiven naar een plek meer dan 9000 kilometer verder? “Specialisatie en kostenbesparing. Vastgoed en opslag behoren niet tot de kernactiviteit van een sigarettenfabrikant. Niemand kan tabak efficiënter, kwaliteitsvoller en veiliger bewaren dan wij. Tabak is geen simpel product. Door zijn jarenlange knowhow is ons personeel beter dan wie ook in staat ermee om te springen.”

Ethische standaard

De tabaksproductie gebeurt in 55 landen. De sigarettenfabrikanten zetten de ruwe tabak af bij Tabaknatie en selecteren naargelang van de mengeling hun hoeveelheden voor de fabrieken. Tabaknatie heeft sinds 1995 een Poolse dochter, die de wegtransporten in Europa voor haar rekening neemt. Tot voor enkele jaren had de onderneming ook een dochter in Sint-Petersburg. “Die hebben we moeten sluiten omdat – hoe zal ik het zacht uitdrukken? – de lokale zakenpraktijken niet overeenstemden met de ethische standaard die we in Antwerpen handhaven.”

Antwerpen biedt de tabaksfabrikanten ook rechtszekerheid en politieke stabiliteit. Het weer kent ook geen koude- of warmtepieken die de goederen aantasten. Het gevaar op tsunami’s- reëel in heel wat landen van productie – bestaat niet. Dat scheelt aan verzekeringspremies. Als de producenten hun tabak nodig hebben, staat die binnen twee weken in hun fabriek. Bovendien geeft de centralisatie de producenten de kans om partijen onderling te verhandelen, indien nodig. “Zo groeide Antwerpen uit tot de Delhaize van de sigarettenproducenten”, zegt Henny Heyndrickx.

In die supermarkt wordt overigens amper gestolen. Tabak is vrij goedkoop, zo’n 3 tot 5 euro per kilo. Zelfs al kan een dief een grote hoeveelheid stelen, dan krijgt hij die niet geheeld. “Het is de mengeling die tabak verkoopbaar maakt. Je zou al enkele tonnen van verschillende soorten moeten kwijtraken aan een producent van valse sigaretten. De inspanning en het risico staan niet in verhouding tot de opbrengst. Het diefstalpercentage bij Tabaknatie is dus 0 procent.”

Hoewel de omzet in 2009 met 10 miljoen steeg tot 85 miljoen, bleef de cashflow stabiel. Er wordt dus beknibbeld op de marges. Toch hoor je Heyndrickx niet klagen. “Heel wat logistieke concurrenten hebben het financieel een pak moeilijker. En, eerlijk gezegd, niets wijst erop dat ze in de nabije toekomst omzet bijwinnen. Ik hoor alleen maar klagen in de sector. Nog een reden waarom ik me niet geroepen voel om in zo’n beroepsorganisatie actief te zijn.”

Door hans brockmans, fotografie jelle vermeersch

“Tabak lijkt wel een maffieus label in de media. Ben ik dan een gangster?”

Henny Heyndrickx, Tabaknatie

“Ik ben tevreden dat we er geen externe manager moeten bijhalen, want je weet nooit hoe lang die gasten het hier volhouden”

Henny Heyndrickx, Tabaknatie