De wereld in beweging

Het aantal migranten zal nog toenemen. Want net als goederen en kapitaal is ook arbeid sneller aan het bewegen.

Mensen trekken naar een ander land om uiteenlopende redenen. Vluchtelingen worden werkzoe- kenden, gepensioneerden trekken zich terug in het buitenland en de klimaatverandering bedreigt grote groepen die kwetsbaar zijn voor stijgende zeeniveaus en toenemende droogte.

De redenen kunnen verschillen, maar het resultaat in 2008 zal hetzelfde zijn: heel wat mensen zullen in beweging zijn. De schattingen over het aantal migranten (mensen die in een vreemd land wonen) kunnen oplopen tot meer dan 200 miljoen of ongeveer 3 % van de wereldbevolking.

Net zoals het verkeer van kapitaal en goederen vrijer wordt, zo lijkt ook arbeid sneller te bewegen. Naarmate de rijke landen vergrijzen, zal de vraag naar migranten – vooral diegenen die geschoold zijn – steeds meer toenemen. Sommige sectoren in het westen, vooral dan de bouw, bejaardenzorg en landbouw, zouden helemaal stilvallen zonder buitenlandse werkkrachten.

Het ‘menselijk getij’ zal op- en afgaan. Als er een einde komt aan de vastgoedboom in landen die veel migranten hebben zien binnenkomen – Ierland, Groot-Brittannië, Spanje, Griekenland – zullen jonge Oost-Europeanen zich elders wenden. Duitsland wordt geconfronteerd met een ernstig tekort aan geschoolde arbeidskrachten en zou een grotere toevloed kunnen meemaken. Steeds meer jonge Polen en Hongaren in het Westen zullen echter verleid worden door de stijgende lonen in hun land van oorsprong.

De deerniswekkende aanblik van Afrikanen die ronddobberen op de Middellandse Zee zou zeldzamer kunnen worden. Een aantal afschuwelijke gevallen niet te na gesproken, maakten naar verluidt minder migranten in 2007 de hachelijke zeetocht dan een jaar eerder. De Europese samenwerking om hen daarvan af te houden zal iets efficiënter worden wanneer patrouilleboten, helikopters en zoekvliegtuigen ingezet zullen worden.

Terzelfder tijd wordt het Schengengebied, waar paspoortvrij verkeer van personen tussen de lidstaten toegelaten is, uitgebreid naar de oostkant van de Europese Unie (EU). Op 1 januari verdwijnen de barrières aan de land- en zeegrenzen, tegen april zijn de luchthavens aan de beurt. Er zal ook meer technologie ingezet worden om de migranten in het oog te houden: de EU wil een bestaand systeem voor de opslag en de uitwisseling van vingerafdrukken uitbreiden. In iets meer enthousiaste landen zoals Groot-Brittannië zal de registratie van vingerafdrukken van aanvragers van visa en eigenaars van paspoorten de norm worden.

Migranten nieuwe stijl

De aanleg van meer hindernissen – letterlijk trouwens aan de Amerikaanse grens met Mexico – zal de illegale immigratie niet tegenhouden, vooral omdat de rijke landen goedkope en flexibele werkkrachten blijven vragen zonder wettelijke toegangsroutes te voorzien. De knoop ligt bij de politiek. De Franse president Nicolas Sarkozy won duidelijk bij de verkiezingen in 2007, deels omdat hij harde taal sprak over de migranten. Sarkozy zal waarschijnlijk de integratie van migranten tot een thema maken tijdens het Franse voorzitterschap van de EU in de tweede helft van 2008. Hij wil meer inburgeringsproeven, taallessen en strengere regels voor gezinshereniging. In Europa bestaat er (net als in Amerika) toenemende bezorgdheid over de dubbele nationaliteit.

Terzelfder tijd zal Europa echter debatteren over manieren om meer geschoolde buitenlandse werknemers uit de rest van de wereld aan te trekken. De hoogst geschoolde migranten zullen het gemakkelijker krijgen om zich binnen de EU te bewegen. We zullen hen toelaten dat hun gezinnen hen vergezellen en dat hun echtgenoten werk aanvaarden. Puntensystemen (waarbij jonge en goed opgeleide migranten snel de rijke landen binnen- gesluisd worden) zullen populairder worden. Groot-Brittannië zal zo’n op punten gebaseerde aanpak invoeren. Er zal in Europa een bredere kloof ontstaan tussen het onthaal van geschoolde en ongeschoolde buitenlanders.

In Amerika heeft de openlijke vijandigheid tegenover twaalf miljoen illegale inwoners van vreemde komaf George Bush’ inspanningen om de immigratieregels te hervormen in 2007 gedwarsboomd. Zijn idee was om de grenzen meer af te sluiten en tegelijk de mensen zonder papieren de mogelijkheid te bieden om zich te regulariseren. We mogen ons dus in 2008 verwachten aan meer beteugeling van Amerikaanse werkgevers die gebruikmaken van illegale werkkrachten. Een poging om de uitbuiting van buitenlandse arbeidskrachten een halt toe te roepen en het publiek ervan te overtuigen dat de immigratie onder controle gebracht kan worden. Dat zou hervormingen mogelijk kunnen maken binnen een paar jaar. Tijdens de verkiezingscampagne van 2008 zal harde taal over immigratie evenwel stemmen opleveren.

Weg uit de rijke landen

Het Wereldforum over Migratie en Ontwikkeling komt in 2008 samen in de Fili-pijnen om zich te bezinnen over hoe gerepatrieerd geld aangewend kan worden om de armoede te bestrijden. Een ander thema dat internationaal de aandacht zal krijgen is de notie van tijdelijke arbeidsprogramma’s, herdoopt tot ‘circulaire migratie’. Dat idee valt wellicht gemakkelijker te verkopen aan de kiezers in rijke landen, omdat het woord ‘circulair’ impliceert dat de arbeiders terugkeren naar huis als ze niet meer nodig zijn. In de praktijk is het echter nooit gemakkelijk om mensen te dwingen om weg te gaan.

Een andere trend om naar uit te kijken is de emigratie uit rijke landen. De Aziatische boom lokt nu al hoog opgeleide westerlingen aan. Heel wat geschoolde migranten zullen ‘her-emigreren’. Het wordt stilaan meer normaal voor goed opgeleide en rijke mensen om een deel van het jaar door te brengen in een ander land. Zowat vijf miljoen van de zestig miljoen Britten wonen op dit ogenblik in het buitenland (Australië en Spanje vangen er heel wat op) en het zijn niet alleen de gerimpelden die het land verlaten. De markt voor getalenteerde mensen wordt steeds meedogenlozer en mondialer.

DE AUTEUR IS NIEUWSREDACTEUR VAN ECONOMIST. COM.

Door Adam Roberts