De volgende probleemdossiers voor Verhofstadt II: sociaal… én communautair

Het dossier Brussel-Halle-Vilvoorde is dood, leve de sociaal-economische dossiers. Die dreigen voor Verhofstadt II een nog zwaardere opdracht te worden. Met stevige ideologische tegenstellingen én met communautaire angeltjes.

PS-voorzitter Elio Di Rupo was een aantal dagen geleden duidelijk: “De regering moet zich de rest van de legislatuur niet langer met communautaire problemen bezighouden, meer werk is nu de prioriteit.” Zeker, maar de waarheid heeft ook haar rechten. De sociaal-economische dossiers – loopbaan- einde en financiering van de sociale zekerheid – hebben ook een communautair karakter.

“Door de beelden in de media en de verklaringen die werden afgelegd, denk ik niet dat de sfeer van die aard is, dat de problemen eenvoudig opgelost kunnen worden,” meent Carl Devos, politicoloog aan de Universiteit Gent. “Je kunt er gif op innemen dat de Vlamingen hun houding in de sociaal-economische dossiers zullen verstrakken. Dat maakt van onderhandelingen over de eindeloopbaan een zware klus. Er bestaan hierover zeer uiteenlopende visies. Wallonië heeft bijvoorbeeld vooral aandacht voor de jeugdwerkloosheid, activering van oudere werknemers is voor hen minder prioritair.”

Devos wordt bijgetreden door Jan Van Doren, adjunct-directeur van de Voka-kenniscentrum: “Het gaat hier niet alleen over verschillende gevoeligheden, het gaat ook over een verschillende realiteit.” Devos wijst ook op het nakende economische VLD-congres (zie blz. 44): “Wie dat programma bekijkt, kan er niet omheen dat de partij een veel strakkere koers wil varen.”

Debat loopbaaneinde zit muurvast

In het debat over het loopbaaneinde staan vakbonden en werkgevers met getrokken messen tegenover elkaar. Guy Verhofstadt heeft in oktober 2004 de dans ingezet door in zijn state of the union dertig voorstellen te formuleren die als leidraad kunnen dienen tijdens het debat onder sociale partners. Geen radicale maatregelen zoals de afschaffing van het brugpensioen. Wel een aantal middelen die de activiteitsgraad van de 55-plussers moeten verhogen.

Zeven maanden later worden die voorstellen nog steeds in een werkgroep gewikt en gewogen. Een technische werkgroep bracht geen uitsluitsel, zodat er nu een werkgroep van subtoppers bestaat. Behalve medewerkers van vier kabinetten, zetelen aan Vlaamse kant Johan Bortier (hoofd studiedienst Unizo), Rudy De Leeuw (federaal secretaris ABVV), Ann Van Laer (federaal secretaris ACV) en Pieter Timmermans (directeur-generaal VBO). Alleen die laatste maakt deel uit van de toponderhandelaars, de andere toppers staan nog aan de zijlijn.

De werking van dit groepje verloopt traag en moeizaam. Minister van Arbeid Freya Van den Bossche (SP.A) heeft wel gezegd dat ze zelf een initiatief zal nemen als er niets uit de bus komt. “Het is geen verloren tijd,” zegt een lid van de werkgroep. “Het is de eerste keer dat we ongedwongen en buiten de pers om kunnen praten.”

Er bevinden zich ook communautaire angels in dit debat. De vergrijzing zal sneller toeslaan in Vlaanderen dan in Wallonië. Momenteel telt Vlaanderen meer bruggepensioneerden. En wanneer de discussie verruimd wordt naar de volledige loopbaan, zoals het ABVV vraagt, wordt ook de vorming een belangrijk element – en dat is een volledig geregionaliseerde materie.

Ook de jeugdwerkloosheid is door het ABVV in de schijnwerpers gezet. Die discussie is zeker niet neutraal. De jeugdwerkloosheid is in Wallonië veel groter. Los van dit debat, zullen nieuwe cijfers over de controle van werklozen communautaire fricties geven. Tot nu toe werden enkel werklozen jonger dan 30 gecontroleerd op passief en werkonwillig gedrag. Maar vanaf juli 2005 worden ook de dertigers gecontroleerd. Die zijn nog moeilijker te begeleiden en vaak langdurig werkloos. Ten opzichte van die groep met sancties dreigen, ligt in Wallonië uiterst gevoelig.

Toch beklemtonen verschillende onderhandelaars dat de discussies tot nu toe niet communautair gevoerd worden. En ze verwachten daar ook geen verandering in. De eerste grote breuklijn blijft ideologisch. Wat tussen de partners geen punt van gesprek is, kan het wel worden wanneer de politiek zich gaat mengen. Oplossingen die de regering voorstelt, kunnen immers communautair verschillend zijn. Denk in het verleden maar aan het Rosetta-plan, dat een federaal plan was, maar vooral Wallonië ten goede kwam.

Sociale zekerheid meer communautair

Op het gebied van de financiering van de sociale zekerheid moeten de partners tegen eind juni 2005 een advies bij minister van Sociale Zaken Rudy Demotte (PS) indienen. De kans dat er een unaniem advies bereikt wordt, is quasi nihil. Eerst het ACV en nu het ABVV hebben een ASB voorgesteld: een Algemene Sociale Bijdrage die door iedereen boven een bepaalde drempel wordt betaald.

Hier zit meer communautaire splijtstof. De ASB krijgt de steun van de PS, maar niet van de SP.A. Ook de andere Vlaamse partijen zijn tegen. De kans dat na de Vlaamse Brussel-Halle-Vilvoorde-blamage de PS vrij spel krijgt voor een Algemene Sociale Bijdrage, is onbestaand. Achter die discussie gaat een fundamenteler debat schuil. Het probleemkind van de sociale zekerheid zijn de gezondheidszorgen. Het ABVV wil met zijn ASB die gezondheidszorgen een ruimere financieringsbasis geven. Het ACV is al langer voorstander van een financiering van de gezondheidszorgen (en de kinderbijslagen) via de algemene fiscaliteit, zodat niet langer alleen de werknemers dit stelsel financieren.

Het Vlaamse regeerakkoord bevat trouwens een passus die een verdere regionalisering van de gezondheidszorgen vraagt. Zal de CD&V dit Vlaamse standpunt heropvissen tijdens de discussie over de financiering van de sociale zekerheid? Het zou alleszins opnieuw resulteren in groot verzet van de Franstalige partijen, van het ACV (dat wel een ruimere financiering, maar geen regionalisering wil) en van het ABVV (dat radicaal tegen is). “Wat is het voordeel van harde standpunten in te nemen in dit dossier, als men dan nog maar eens met de kop tegen de muur loopt?”, vraagt een onderhandelaar zich af. alain mouton

Alain Mouton Guido Muelenaer

De kans dat na de Vlaamse Brussel-Halle-Vilvoorde-blamage de PS vrij spel krijgt voor een Algemene Sociale Bijdrage, is onbestaand.