De Vlaamse universiteiten zijn een kolchoz

Voor het woord verwasemt in het volksgeheugen, zetten wij het hierbij kort en koesterend in het uitstalraam: presto dus voor kolchoz.

De kolchoz is een collectieve boerderij en bij uitbreiding staat zij voor collectivisering en verantwoordelijkheidsloosheid. Soms met de beste bedoelingen, maar resultaten tellen. De NV Professoren van Vlaanderen, in ‘t kort Provla, is een Vlaamse kolchoz (zie blz. 67). Provla is het onbeheersbare, gebureaucratiseerde, onefficiënte, boven de stervelingen zwevende collectief van de zes universiteiten van Vlaanderen (op zes miljoen Vlamingen!). Provla heeft haar marktmacht, haar kartel, haar dosis lood in de vleugels uitgebreid door de associaties. De politici staan erbij en kijken ernaar. Samen vormen de zes met hun halssnoer van hogescholen een door de academische werkers gecontroleerde kolchoz.

Zoals de NMBS en De Post is Provla een conglomeraat dat kronkelt om ongenaakbaar te blijven voor de competitie, de internationalisering en de differentiëring. Alle professoren – de lamme eenden en de knappe bollen – willen dezelfde wedde; alle universiteiten – de slappe broers en de betere boys – vechten voor hetzelfde inschrijvingsgeld, alle rectoren eisen 30 % meer toelagen.

Vlaamse universiteiten zijn eenheidsworst. Op de achtergrond wordt het gebrek aan topdocenten opvallender, het ontbreken van academische sterren met Nobelprijspotentieel schrijnender, het onderwijzen – ondanks de woorden over het tegendeel – belangrijker dan het onderzoek, het invullen van paperassen voor de onderwijsambtenaren dwingender.

De Vlaamse universiteiten zijn verlengstukken van de middelbare school en de docenten zijn als de leraren van tussen de twee wereldoorlogen. De Vlaamse Interuniversitaire Raad – het ‘VBO’ van de zes, zeggen niet de eerste de beste insiders – is voornamelijk een breidel om niemand van Provla een voordeeltje te gunnen. Liever allemaal middelmatig dan één of twee excellente universiteiten en een tweede categorie.

De kolchoz vermaalt veel euro’s tot pap door het toelatingsbeleid. De waan van de dag is dat iedereen die door de mazen van het op zich ook al verslappende middelbare onderwijs glipt het geboorterecht heeft op een rondje universiteit. Of hij of zij mentaal, psychologisch of intellectueel rijp is voor deze voor de gemeenschap dure studies, mag niet meetellen. Veel eerstejaars wandelen de kolchoz binnen zonder één grein belangstelling voor hun cursussen. De pinten en de meiden lokken.

Wat te doen? De kolchoz moet opengebroken worden voor meer wedijver, meer behoorlijk bestuur met een chief executive officer (een rector is een gelijke onder gelijken en neemt beslissingen die gemiddeld onder de laagste gemene deler blijven), meer mobiliteit van de studenten en de docenten (je sterft als prof aan de universiteit waar papa je ooit inschreef), meer samenwerking met Nederland.

Wie temt de kolchoz? De nieuwe minister van Onderwijs, Frank Vandenbroucke (SP.A), was in 1996-1997 doctoraal student in Oxford. Dat was toen een knappe universiteit en dat wil zij blijven door te ‘veramerikaniseren’. De topuniversiteiten bevinden zich allemaal in de VS en zijn allemaal zelfstandige, vrije universiteiten in de meest letterlijke betekenis. Zolang de politici van Vlaanderen alleen geïnteresseerd zijn in de belangenbescherming van hun CD&V-, loge- of staatsuniversiteit wordt veel geld vermorst voor weinig resultaat. Frans Crols

Frans Crols