‘DE VIS BIJT WEER’

De jongste weken is het in België moeilijk ontkomen aan de economische goednieuwsshow. Het ondernemersvertrouwen is in maart voor de tweede maand op rij gestegen, blijkt uit de conjunctuurbarometer van de Nationale Bank. Onze industrie zal dit jaar 2 miljard euro meer investeren dan in 2014, zegt de technologiefederatie Agoria. Het consumentenvertrouwen is al maanden aan het klimmen, de kleine terugval in maart lijkt niet meer dan een adempauze. De Belgische economie was al op de sukkel sedert 2008. Komen we nu eindelijk uit het bos?

“Ik ben optimistischer dan vorig jaar, maar harde cijfers hebben we nog niet”, zegt Geert Gielens, hoofdeconoom van Belfius. “De data lopen in België drie maanden achter. Groeicijfers voor januari en februari zijn er niet. De lichtjes dalende werkloosheidsgraad, de afnemende hoeveelheid faillissementen en het stijgend aantal starters duiden op een uitgeziekte economie, dat wel. Laat daar de heilige drievuldigheid op los — bijna gehalveerde olieprijzen, de zwakke euro en de lage rente — en je mag hopen op echte groei.”

Voor Stijn Decock, de hoofdeconoom van de werkgeversorganisatie Voka, is er meer dan alleen hoop. “De buitenlandse bestellingen bij de verwerkende nijverheid zijn tussen februari en maart met liefst 18 punten gestegen, leert het conjunctuuronderzoek van de Nationale Bank”, zegt Decock. “Dat hoor ik ook bij onze leden: de telefoon rinkelt weer. Gisteren sprak ik met een bedrijf dat opeens een contract vastkreeg in het Midden-Oosten, een markt waar het vroeger nooit binnenraakte.”

Bedrijven die buiten de EU exporteren moeten in de meeste gevallen een certificaat van oorsprong afhalen bij de Kamer van Koophandel in hun regio. Het driemaandelijkse gemiddelde van die certificaten is in februari met 7 procent gestegen tegenover dezelfde maand vorig jaar, voor alle Vlaamse Kamers van Koophandel samen. “In de provincies waar de export enkel te danken is aan de industrie, en niet aan een haven of luchthaven, bedraagt de stijging zelfs 8 procent”, zegt Decock. “De vis bijt weer.”

Goede vaart

De oplevende uitvoer is erg welkom voor een kleine, open economie als België. De goedkope euro geeft extra rugwind, bijvoorbeeld op markten als de Verenigde Staten en Groot-Brittannië. In de eurozone komen belangrijke handelspartners als Duitsland en Nederland weer op toerental, en in perifere landen als Spanje en Portugal zijn er tekenen van nieuw leven. Zowel het consumenten- als het producentenvertrouwen zit in stijgende lijn in de eurozone, blijkt uit indicatoren van de Europese Commissie. En een flink deel van de eurozone kan het budgettaire snoeimes stilaan opbergen, zeker nu de lage rente het leven van de begrotingsministers extra gemakkelijk maakt. De eurozone lijkt dus vertrokken voor een goede vaart, en dat kan de Belgische uitvoer alleen maar ten goede komen.

Ander goed nieuws komt van onze concurrentiekracht. “De Belgische loonmatiging werpt vruchten af”, zegt Johan Van Gompel, senior econoom bij KBC. “Onze arbeidskosten per eenheid product stijgen niet langer sneller dan die van onze concurrenten. De competiviteitshandicap bestaat nog altijd, maar het gaat de goede richting uit.”

Ook de binnenlandse vraag houdt zich goed, tot nog toe. De Belgen lijken niet meer de fanatieke spaarders van weleer. “De spaarquote kalft de jongste jaren af”, zegt Van Gompel. “Je zag al tijdens de crisis hoe de Belgische gezinnen bleven consumeren. Je merkt ook een toename van de consumentenkredieten. Dat is het tegendeel van sparen.”

De gezakte olieprijs zal de binnenlandse vraag een aardig handje helpen. “De oliefactuur voor de Belgische gezinnen, bedrijven en overheden zal dit jaar zakken met een bedrag gelijk aan 0,8 procent van het bbp”, zegt Peter Vanden Houte, hoofdeconoom van ING België. “Als daarvan de helft gespaard wordt, en de andere helft uitgegeven, dan is dat een stimulus van 0,4 procent van het bbp. Dat is niet niks.”

Moeilijke test

Goedkope euro, op dreef komende handelspartners, consumerende Belgen en lage olieprijs: kan er nog iets mislopen voor een klinkende heropstart van de Belgische economie? “Ik zal pas tevreden zijn als de capaciteitsbezetting van onze industrie het langetermijngemiddelde van 80 procent overschrijdt”, zegt Gielens. “Dan zal je een versnelling zien van de investeringen, het echte teken van herstel. In Duitsland is dat volop aan de gang, in België zit het in de lijn van de verwachtingen, gezien het stijgende ondernemersvertrouwen. Maar het is nog niet gewonnen.”

Gielens houdt het op een groei van 1,4 procent in België dit jaar. Van Gompel en Vanden Houte gaan daar nog onder, met respectievelijk 1,3 en 1,2 procent. Die cijfers liggen ver onder de groeiritmes van 2 procent of meer tijdens de precrisisjaren.

De grote onbekende is Griekenland. “Half april zit de Griekse overheid zonder geld”, zegt Vanden Houte. “Je hoort vaak lacherig doen over een grexit. Maar wat daarna? Als blijkt dat de muntunie omkeerbaar is, komt de stabiliteit van de hele eurozone in gevaar.” Er zijn ook geopolitieke risico’s, zoals eigengereidheid van de Russische president Vladimir Poetin, de oorlog in Syrië en de opkomst van de terreurbeweging IS. “Dat soort risico’s is altijd bijzonder moeilijk in te schatten en volgt zijn eigen logica”, zegt Decock.

Het grootste vraagteken zetten de vier economen bij de Belgische overheidsfinanciën. Is de sanering in de eurozone grotendeels achter de rug, in België moet ze omzeggens nog beginnen. “We gaan naar moeilijke begrotingsonderhandelingen”, zegt Gielens. “De extra besparingen zullen wegen op de groei. Al heb je ook economen die het omgekeerde zeggen: een besparende overheid geeft de mensen vertrouwen, zodat ze meer geld uitgeven.”

De regering staat voor een moeilijke test, volgens Vanden Houte. “De positieve effecten van structurele ingrepen laten lang op zich wachten, te lang om de pijn op korte termijn te verzachten. Neem de indexsprong. Eer zo’n maatregel daadwerkelijk banen creëert en de groei bevordert, heeft het pessimisme van Jan Modaal allang de overhand gehaald. Ik vrees voor een soortgelijk lot voor de taxshift, de verlaging van de belastingen op arbeid. Dat zal de regering moeten opvangen met andere inkomsten, zoals een verhoging van de btw of hogere belastingen op spaarinkomsten. De mensen zullen het ervaren als een taxlift, en dat zal de consumptie afremmen.”

Meezuigeffect

Een economische boom is dus lang niet voor morgen, ook omdat ons land de gesubsidieerde banengroei zal moeten loslaten. “De voorbije vijf jaar bleef de werkgelegenheid vooral overeind dankzij de overheid, het onderwijs, de gezondheidszorg en andere gesubsidieerde sectoren”, zegt Vanden Houte. “Dat kun je niet volhouden.”

Het meezuigeffect van de aantrekkende eurozone kan veel goedmaken. “We zakken naar het midden van het peloton”, zegt Vanden Houte. “Maar het goede nieuws is: het peloton begint sneller te rijden.”