De verzwegen economie van de vluchtelingencrisis

De consensus onder vele economen over de gevolgen van de vluchtelingencrisis komt rechtstreeks uit een handboek internationale economie. Deze migratie van arbeid kan ons alleen vele voordelen opleveren, is te horen. Sporadisch voegen ze eraan toe dat dat wel enige tijd in beslag zal nemen. Daarmee geven die economen nog maar eens aan dat ze juiste, maar weinig relevante analyses maken. De indruk wordt gewekt dat we, met kleine inspanningen van de overheid en het bedrijfsleven, beter worden van deze crisis.

Toegegeven, de omvang van de vluchtelingenstroom is niet zo groot dat men hier spectaculaire macro-economische gevolgen moet verwachten. Toch is de toestroom te groot om ze te verwaarlozen. De analyse van de meeste economen is gebaseerd op een eenvoudig model van arbeidsmarktintegratie. Daarin zorgt de toestroom van migranten, aangetrokken door een hoger loon, voor een toename van de werkgelegenheid en een hoger inkomen. De conclusie kan niets anders zijn dan dat de arbeidsmigratie een goede zaak is en moet worden aangemoedigd.

Bij een toepassing van die analyse wordt al snel vergeten, wellicht omdat dan de politieke correctheid van de analyse gevaar loopt, dat de analyse toch een aantal belangrijke veronderstellingen vooropstelt. Merken we eerst op dat de analyse slechts geldig is op lange termijn. Hoever die termijn in de toekomst ligt, is niet duidelijk gedefinieerd, maar de ervaring geeft aan dat we toch minimaal op een decennium moeten rekenen. Wat er ondertussen gebeurt, interesseert de economen niet.

De belangrijkste en minst realistische hypothese is dat de arbeidsmarkt in evenwicht is. De analyse vertrekt van een evenwicht op die markt en zoekt na een aanbodschok een nieuw evenwicht. Laat nu juist de arbeidsmarkt in België al decennia lang te kampen hebben met een ernstig aanbodoverschot. Wat de gevolgen van een verhoging van dit overschot zijn, is niet duidelijk. Hoewel, de economen die de voordelen van de migratie van de vluchtelingen bepleiten, argumenteerden vroeger dat een verlenging van de wettelijke pensioenleeftijd de werkgelegenheid zou verhogen. Die maatregel zal ook het arbeidsaanbod verhogen. Waarom de bedrijven, bij vaste lonen, zouden aanwerven omdat er een toegenomen arbeidsaanbod bestaat, blijft een groot mysterie. De duistere werking van de markt wellicht. Men kan wel anekdotische argumenten aanhalen dat de migranten jonger, dynamischer en beter opgeleid zijn dan de gemiddelde Belgische werkloze, maar in welke mate dat klopt en wat de impact daarvan is op de werkgelegenheid, blijft onduidelijk.

Erger is dat de analyse uitgaat van een flexibele arbeidsmarkt waarin het verhoogde arbeidsaanbod resulteert in een daling van de lonen. Anders uitgedrukt, zonder arbeidsmarktflexibiliteit zijn er geen voordelen en resulteert arbeidsmigratie in een hogere werkloosheid. Dat betekent dat de voordelen van de migratie niet als manna uit de hemel zullen vallen. De arbeiders in het gastland leveren in, omdat arbeid minder schaars wordt; de bedrijven verdienen aan de migratie, omdat kapitaal relatief schaarser wordt. Wellicht voor velen een onaangenaam nevenproduct van de economische analyse van de migratie van vluchtelingen.

Een analyse die de nadruk legt op de langetermijnvoordelen en voorbijgaat aan de problemen op kortere termijn, resulteert in teleurstellingen, omdat al te veel de indruk wordt gewekt dat de kortetermijnproblemen verwaarloosbaar zijn of zullen worden opgevangen door de overheid. Niets is minder waar.

Laten we ons dus vooral toespitsen op het dynamiseren van de arbeidsmarkt, waardoor de werkgelegenheid, van zowel Belgen als vluchtelingen, kan stijgen. Zonder zulke flexibiliteit zal er geen merkbare stijging van de werkgelegenheid optreden door de toestroom van vluchtelingen, zodat de werkloosheidsproblematiek verergert.

Het is goedkoop ervoor te pleiten om de vluchtelingen gastvrij te ontvangen, maar dat is geen solidariteit. Enkel door hen perspectieven op werk te bieden zijn we echt solidair. Dat vereist inleveringen door alle werkenden. De hoge werkloosheid die we al vier decennia kennen, bewijst dat die solidariteit niet voor de hand ligt.

De auteur is hoogleraar economie aan de VUB.

JEF VUCHELEN

Enkel door de vluchtelingen perspectieven op werk te bieden zijn we echt solidair.