De vernieuwingskuur van de ouderdomsdekens

Quizvraag: welk bedrijf is 134 jaar jong en heeft een oersolide, maar saaie en dorre reputatie? En mikt voor een drastische verjongingskuur op twee kwieke zeventigers?

Tijdens het interview wisselen ze ernst af met grappen en grollen. Pierre Klees (70) en Rik Van Aerschot (75), respectievelijk voorzitter en gedelegeerd bestuurder van AIB-Vinçotte, lijken wel Statler en Waldorf, het duo op het balkon van de Muppet Show. Schamper over de ‘trage studenten’ waar ze nog ooit les aan hebben gegeven. Ironisch over hun eigen leeftijd. “Het zal geen aardschok zijn als ik morgen doodval,” zegt Rik Van Aerschot laconiek. “Quoi? Un Aerschot?” repliceert Klees, die – voor de nuances – de Franse taal hanteert.

AIB-Vinçotte inspecteert, test en verifieert. U kent toch ook het stickertje in de lift? Maar de waaier aan dienstverlening bij AIB-Vinçotte is immens. Van inspecties in nucleaire centrales tot certificatie van verpakkingen van groenten en fruit voor Carrefour. Of de homologatie en certificatie van het wagenpark: elke uit Japan geïmporteerde auto wordt door AIB-Vinçotte gekeurd. Het spectrum deint uit naar hondenpoepzakjes: ingenieurs nemen hun mechanische sterkte en de biologische afbreekbaarheid onder de loep. En als speeltje onderzoekt het labo de corrosie op de negen bollen van het Atomium.

Op de Belgische markt van keurders en certificatenleveranciers is AIB-Vinçotte naar eigen zeggen met 75 % marktleider. En toch mag AIB-Vinçotte er niet gerust in zijn. Want vier fundamentele uitdagingen bedreigen het bedrijf.

Uitdaging één: worden ingenieurs verkopers?

AIB-Vinçotte is een boîte van ingenieurs. Liefst 800, dat is meer dan de ingenieursstudenten op alle Belgische universiteiten samen. Een huis dat kwaliteit ademt. Maar ook één waar de saaiheid van afdruipt. “De tijd is voorbij dat de oplossing die AIB-Vinçotte had, ook goed was voor de klant,” beseft Klees. “Nu luisteren we naar de klant.” Vroeger spraken de ingenieurs van AIB-Vinçotte met ingenieurs bij de klant. Nu met het aankoopdepartement. Dat betekent dat ze prijsbewuster moeten worden. AIB-Vinçotte staat voor kwaliteit, maar dat betekent wel dat het op de Belgische markt 15 % duurder is dan de andere. Intern wordt de delicate vraag gesteld of die dure kwaliteitsgrens voor alle activiteiten behouden moet blijven.

Om de ingenieurs de commerciële klip te laten nemen, wil AIB-Vinçotte onder meer een variabel loon invoeren. “Dat ligt gevoelig,” zucht Klees. “Maar we zijn geen statutair benoemde ambtenaren.” Al zou de geschiedenis dat wel doen vermoeden. AIB staat voor Association des Industries Belges en groeide vanuit de mijnsector, waar het kabels in de mijnschachten keurde. Vinçotte verwijst naar Robert Vinçotte, die vanaf 1872 drukketels onder stoom keurde. In 1989 fuseerden ze tot AIB-Vinçotte.

Een 134-jarige dame dus, nog 100 % Belgisch. Iets jonger weliswaar dan de leeftijd van de twee topmannen samen. Beide gewezen grootmeesters van de vrijmetselaarsloge hebben een indrukwekkende carrière. Met Pierre Klees als voorzitter van De Post en luchthavenuitbater BIAC. Rik Van Aerschot was onder meer directeur-generaal van de verzekeraar Groep Josi, voorzitter van de raad van bestuur van de VUB en regent van de Nationale Bank van België. De voorzitter heet alert, ad rem, behept met een indrukwekkende dossierkennis.

Rik Van Aerschot kwam in 1995 naar AIB-Vinçotte voor een tijdelijke opdracht. Hij moest het roer keren van een bedrijf dat onder de leiding van graaf Daniël Legrelle zijn fusie maar niet verteerde. Anno 2004 zit de gedelegeerd bestuurder steviger dan ooit op zijn stoel. Meer nog: hij alleen neemt de finale beslissingen en leidt met strakke hand. Zijn managementstijl heet hard, innovatief, ook pragmatisch. Van Aerschot ontkent dat niet: “Het directiecomité is een adviesorgaan aan de gedelegeerd bestuurder. Het is geen beslissend orgaan.”

De concentratie van de macht is een doelbewuste strategie. Want beide ouderdomsdekens kozen – neen, begint u nu niet te lachen – voor een radicale vernieuwingskuur. Een cruciale rol is weggelegd voor de nieuw aangeworven chief marketing officer, de 37-jarige Christian Salez, ex-topman van direct-marketingbedrijf Vicindo, een dochter van De Post. Salez zou de kleinzoon van Van Aerschot kunnen zijn. “Wat is jong?” schampert Klees. “Ouderdom est une question de veines. Als je een bedrijfscultuur wilt veranderen, moet je bovenaan beginnen. En wie zo oud wordt als wij, is van niets meer bang.”

Uitdaging twee: te groot voor België

“België is te klein voor ons. Of misschien zijn wij te groot voor België,” zegt Rik Van Aerschot. Onder zijn impuls kwam de internationalisering op gang. In een voorzichtig, maar strak tempo. Om de zes maanden wordt een filiaal in het buitenland geopend. De balans staat vandaag op tien landen. Met voorop de buurlanden, maar ook Tunesië, Qatar, Marokko, Verenigde Staten en India. Hongarije is het eerste Oost-Europese land.

In 2003 werd 19 % van de geconsolideerde omzet in het buitenland behaald. Pierre Klees: “Dat cijfer moet naar 40 %.” Van de 400 buitenlandse werknemers zijn er amper vier Belg. Want AIB-Vinçotte zoekt steeds naar lokale partners. Couleur locale is belangrijk, de kennis van de taal en de politiek van het land. “Die proximité is onze sterkte,” meent Van Aerschot. Klees noemt ook het technisch vernuft als een belangrijke sterkte. De zwakte van AIB-Vinçotte is het feit dat het niet overal aanwezig is. Vooral Zuid-Amerika is de blinde vlek. De belangrijkste concurrenten in het buitenland zijn het Zwitserse SGS, het Duitse TUV en het Franse Apave.

De internationalisering volgt twee sporen. Enerzijds volgt AIB-Vinçotte Belgische klanten. Zo doet het nu de homologatie voor General Motors in de VS, nadat het dat naar tevredenheid bij GM Antwerpen had gedaan. Anderzijds heeft AIB-Vinçotte op sommige vlakken een wereldwijde faam, zoals met het niet-destructief onderzoek in nucleaire centrales.

De internationalisering is gekoppeld aan delokalisering. Want het keuringsorgaan is kwetsbaar voor de afbouw van de industrie in eigen land. Maar Van Aerschot krimpt niet: “We gaan mee. Neem AIB-Vinçotte Magyar. De delokalisering gaat er reeds verder, richting Roemenië nu. Wel, wij gaan mee naar Roemenië.”

China staat nog niet op het programma. “Het is pas als een uitgeweken industrie zich gaat consolideren in een land, dat wij voet aan de grond krijgen,” weet Van Aerschot.

Uitdaging drie: maak het transparanter

Uit de cijfers van AIB-Vinçotte geraak je niet snel wijs. De wettelijk verplichte activiteiten worden verricht vanuit een vzw (wat op zich een wettelijke verplichting is). Alle andere activiteiten zijn in NV’s ondergebracht. Van de 114 miljoen euro groepsomzet in 2002 – ook al is AIB-Vinçotte geen echte groep – werd er net de helft (57 miljoen euro) gehaald in de vzw AIB-Vinçotte Belgium. 32,8 miljoen euro werd gepresteerd door AIB-Vinçotte International, een NV die de commerciële activiteiten groepeert. De rest komt van andere filialen uit de groep, die geleid wordt vanuit de holding Vinçotte International.

De groep telt 1600 werknemers (waarvan 1200 in België) in 21 filialen wereldwijd. Cijfers die Trends kreeg voor het jaar 2002 tonen 28.000 euro bedrijfswinst en 2,9 miljoen euro na financiële en uitzonderlijke resultaten en na belasting (zie cijfertabel). De twee grote entiteiten boekten een bedrijfsverlies in 2002: 1,56 miljoen euro bij de Belgische vzw en 631.000 euro bij de NV AIB-Vinçotte International. Bij die laatste zijn de verliezen volgens Van Aerschot hoofdzakelijk te wijten aan twee dochters: de VS en de Verenigde Arabische Emiraten.

Voor de Belgische vzw betekende het verlies van 1,56 miljoen euro een stevige achteruitgang, in 2001 werd nog een winst van 1,99 miljoen euro geboekt. Dat zou vooral te wijten zijn aan een zwaar investeringsprogramma voor een nieuw informaticasysteem, dat gepaard ging met 2 miljoen euro meerkosten aan uitzendkrachten voor het opstarten van het programma. De cijfers na financiële resultaten en uitzonderlijke kosten en opbrengsten waren in 2002 echter positief (2,84 miljoen euro), het gevolg van de verkoop van het voormalige hoofdkantoor in Oudergem, wat een meerwaarde opleverde van 8 miljoen euro (een bedrag dat in een reserve voor latere investeringen opgenomen werd). Drie miljoen euro werd aangewend als een desactivering van immateriële vaste activa.

Uitdaging vier: wie trouwt met AIB-Vinçotte?

De vzw heeft, haar rechtsvorm getrouw, geen aandeelhouders. Enkel leden. Toch vormt dat voorlopig geen probleem voor de kapitaalverschaffing en de internationale expansie, zweren ze unisono in Vilvoorde. “We vonden, samen met onze bankiers, voldoende financiële middelen,” aldus Van Aerschot. “Maar we doen geen enorme investeringen. We bouwen geen fabrieken, geen netwerk van verdelers. We hebben werkingsmiddelen nodig, zodat we de eerste zes tot negen maanden kunnen overbruggen. We kopen dus vooral mensen. Wat niet wil zeggen dat we slavenhandelaars zijn.”

Toch lonkt AIB-Vinçotte volop naar een huwelijkspartner. Een consolidatie lijkt onvermijdelijk, iedereen kijkt naar elkaar. “Een stand alone is geen optie,” bevestigt Klees. “We hadden al diverse gesprekken. Maar het draait niet enkel om geld. We kijken vooral uit naar een goed businessplan.” Vult Van Aerschot aan: “Met mensen uit de sector is het moeilijk, want die willen ons enkel opslorpen. Financiers eisen dan weer een nettorendement van 6 tot 8 % per jaar en hebben niet het geduld om met ons mee te gaan.”

Meegaan met het bedrijf AIB-Vinçotte bedoelt hij, want de personen Klees en Van Aerschot zullen toch niet eeuwig aan het hoofd van dit bedrijf blijven staan. “Ik heb mezelf geen termijn gezet,” zegt Van Aerschot. “We zijn voortdurend op zoek naar onze opvolgers. Maar als er plots iets met mij gebeurt, zal dat hier geen aardschok veroorzaken.”

Makkelijk gezegd, maar weinig overtuigend voor een bedrijf waarin het directiecomité ‘enkel adviserend’ is voor de gedelegeerd bestuurder. En wie op zijn 75 niet heeft kunnen stoppen, zal die dat kunnen wanneer het echt nodig wordt? Wie gaat het hem zeggen? De vijf jaar jongere logebroeder Klees? Ligt het grootste gevaar voor AIB-Vinçotte net niet in de personen die nu het succes uitmaken?

eXtra informatie op www.trends.be: Een organigram van AIB-Vinçotte.

Guido Muelenaer – Wolfgang Riepl

AIB-Vinçotte telt 800 ingenieurs, meer dan de ingenieursstudenten op alle Belgische universiteiten samen.