De verloren generatie

Sputtert de economie, dan zijn de jongeren last in en first out. In de Zuid-Europese landen vertaalt zich dat in een dramatische stijging van de jeugdwerkloosheid. Tussen 2007 en 2011 steeg de werkloosheid bij de min-25-jarigen in Portugal van 20 naar 29 procent, in Griekenland van 22 naar 40 procent en in Spanje van 18 naar liefst 46 procent. Ook in Oost-Europa loopt het goed fout. Voorbeelden zijn Slowakije (van 20 naar 34 %), Kroatië (van 20 naar 36 %) en Litouwen (van 8 naar 35 %).

In de West-Europese zone deelt vooral Ierland in de klappen, met een stijging van 9 naar 29 procent. Nederland blijft op een erg laag niveau van 7,6 procent, Duitsland en Oostenrijk laten dalingen optekenen tot om en bij 8,5 procent. Het Waals Gewest tikte af op een te hoge 30 procent. Dan doet Vlaanderen het met 14,2 procent in 2011 een stuk beter. Geruststellend is bovendien dat de groep jongeren die één jaar na hun afstuderen nog niet gewerkt hebben in het Vlaams Gewest slechts 3 à 4 procent bedraagt.

Bij jeugdwerkloosheid denken we aan verloren generaties en verknoeide investeringen in opvoeding en onderwijs. Bent u een jonge vijftiger, dan weet u wat ik bedoel. U betrad de arbeidsmarkt wellicht in de vroege jaren tachtig. In de naweeën van de oliecrisis verkrampte de arbeidsmarkt. De harde, verwijtende quotes van Margaret – There Is No Alternative – Thatcher tijdens het BRT-nieuws van 19.30 uur voedde bij vele jongeren de vrees dat het nooit meer goed zou komen. No future, zo schreeuwden ze uit in punk, no wave en new wave. Ze vormden Generation niX. De vrees dat de jonge wolven bij gebrek aan kansen makke schapen zouden worden, werd zo groot dat we de toenmalige vijftigers massaal het veld lieten ruimen.

Jeugdwerkloosheid knaagt aan zelfvertrouwen en welzijn. Dan dreigt wat meer drugs- en drankmisbruik. Wie in de aanloop van de loopbaan met werkloosheid werd geconfronteerd, heeft later een gemiddeld wat hogere body mass, trekt meer aan sigaretten en knaagt minder aan een gezond stuk fruit. Jeugdwerkloosheid vertaalt zich in langere financiële afhankelijkheid en een tragere uitbouw van een gezin. Het leidt ook tot een hoger risico op inactiviteit na de dertig. Dat zijn de scarring effects of littekens van jeugdwerkloosheid.

Maar kijk, nu leest u Trends. Het is dus wellicht goed gekomen. Dat geldt voor het overgrote deel van uw generatiegenoten. De langetermijneffecten van jeugdwerkloosheid zijn doorgaans veel minder dramatisch dan we zouden denken. Littekens zijn er, maar die zijn er bij langer durende werkloosheid altijd. Vergelijkend onderzoek leert dat jobverlies bij dertigers en veertigers veel meer littekens nalaat dan jeugdwerkloosheid. Dertigers en veertigers dragen beduidend meer financiële verantwoordelijkheid. De risico’s van werkloosheid zijn daarom veel groter. Terwijl jonge werklozen omringd blijven door jeugdvrienden, betekent verlies van werk voor dertigers en veertigers vaak ook het verlies van netwerk. Jongeren verliezen evenmin hun professionele identiteit, gezien ze die nooit opgebouwd hebben.

Toch maak ik me zorgen over de Europese jeugdwerkloosheid. De omvang van het fenomeen is beangstigend. In 1984, op de top van de no future-golf, was een kwart van de Belgische jongeren werkloos. Diverse Europese landen zijn ver voorbij dat punt. We onderschatten de schaal van het probleem. Nemen we Ierland als voorbeeld. De jeugdwerkloosheid is er met 20 procentpunten gestegen in amper vier jaar. Bovendien is er een grote verdoken werkloosheid. We kennen dat fenomeen als hiding out: jongeren die niet langer naar werk zoeken, maar zich schuil houden in onderwijs of ledigheid. Schattingen leren dat indien deze jongeren zich wél actief zouden aanbieden op de arbeidsmarkt, de jeugdwerkloosheid 19 procentpunten hoger zou liggen, op om en bij 48 procent. Voorts is er de scherpe toename in underemployment. Het aandeel Ierse jongeren die uit noodzaak deeltijdse in plaats van de gewenste voltijdse jobs aanvaarden, is met meer dan 17 procentpunten gestegen. Het aandeel getroffen jongeren komt zo ver boven de helft.

Zoveel zoekers geven ook op de langere termijn de kans op werk een flinke deuk. Het gaat niet om een beetje pech bij de start van de loopbaan. Op deze schaal wordt jeugdwerkloosheid synoniem van langdurige uitsluiting uit de maatschappij, verlies van menselijk kapitaal, vertraging in de loopbaan en wantrouwen in een falend politiek en economisch systeem. Dat is de oorzaak van Europese Lente, Londense branden, Italiaanse rellen, Griekse woede en Spaanse Indignados.

De auteur is decaan van de faculteit Economie en Bedrijfsweten- schappen aan de KU Leuven .

LUC SELS

We onderschatten de schaal van het probleem van de jeugd-werkloosheid.