De verjongingskuur van een aids-pionier

Rudi Pauwels lanceerde ooit de alomgeprezen hiv-specialist Tibotec-Virco, maar teert niet meer op zijn geld en faam. Na een pas afgesloten eerste financieringsronde staat Pauwels met zijn Zwitserse bedrijf Biocartis dicht bij de testfase van een vernieuwend draagbaar diagnosetoestel.

Waar een sabbatical al niet goed voor is. Pauwels keerde in 2004 de bedrijfswereld voor drie jaar de rug toe, maar ging wel in op een uitnodiging van de Zwitserse professor Philippe Renaud om naar de federale polytechnische universiteit EPFL in Lausanne te komen. Terwijl Vlaanderen zijn topwetenschappers al eens aan hun lot durft over te laten, werd Pauwels aan het meer van Genève met de nodige egards behandeld. “Toen ik daar alleen in mijn bureautje zat, klopte de lokale overheid aan mijn deur om mij te bedanken voor het feit dat ik er nog maar aan dácht om een bedrijfje op te starten”, vertelt Pauwels.

Dat bedrijfje is Biocartis, waarvoor Pauwels de nodige octrooien kon kopen bij het door hemzelf in 1994 gestichte Tibotec. Voor de financiering kon Pauwels tot nu toe teren op de opbrengst van de verkoop van Tibotec-Virco aan het Amerikaanse Johnson & Johnson, het moederbedrijf van Janssen Pharmaceutica. Maar nu de commercialisering met rasse schreden nadert, vond Pauwels het tijd om enkele grote kanonnen in te schakelen. Het gemak waarmee hij 10 miljoen euro ophaalde, toch een van de grootste eerste financieringsrondes van het jongste jaar, is veelzeggend.

Dat bedrag moet volstaan om het prototype van Biocartis voort te ontwikkelen. Dat project is een draagbaar analysesysteem dat ziektes als alzheimer en kanker in een zeer vroeg stadium, nog voor symptomen opduiken, kan opsporen. Het werkt op basis van biologische moleculen in bijvoorbeeld bloed- of urinestalen. De technologie kan bovendien gebruikt worden voor tests van voedselveiligheid en milieu. Waarschijnlijk volgen nog een of meerdere bijkomende financieringsrondes, stelt de 49-jarige Pauwels. En als het meezit, kan een beursgang overwogen worden.

Voor de doctor in de farmaceutische wetenschappen, die in 1984 als onderzoeker startte aan het Rega-instituut van de KULeuven, is het Biocartis-project één lange adrenalinekuur. “Dit is verjongend”, zegt Pauwels, die na de opstartfase van Biocartis maar al te graag de rol van CEO op zich nam. “Het is gewoon té boeiend. Het was mijn grote droom om opnieuw te proberen het verschil te maken.”

Kompanen van weleer

Die droom staat of valt natuurlijk met de financiering. “Maar niet alleen het geld is belangrijk, ook wie investeert”, benadrukt Pauwels. Hij koos daarom voor een kransje oude bekenden. Onder hen: Rudi Mariën, de in het biotechmilieu veelgeprezen ex-baas van Innogenetics, en Dinko Valerio, de stichter en voormalige CEO van het Nederlandse biotechbedrijf Crucell. “Ik ken Dinko al jaren. Samen hebben we Galapagos uit de grond gestampt”, zegt Pauwels. Valerio investeert via zijn durfkapitaalgroep Aescap Ventures.

Pauwels haalde ook Ruth Devenyns, de biotech- en farmaspecialist van KBC Private Equity, aan boord. Devenyns was een van de investeerders van het eerste uur bij Tibotec. Nummer vier is het Londense Advent Venture Partners bij monde van Galapagos-voorzitter Raj Parekh. Die professor moleculaire geneeskunde in Oxford is ook oprichter van Oxford Glyco-sciences, dat later in handen kwam van UCB. Het kransje investeerders wordt vervolledigd door Pauwels en Carine Claeys, zijn echtgenote en Tibotec-medestichter, via hun Luxemburgse investeringsmaatschappij.

Belangrijk voor Pauwels is ook dat de investeerders elkaar goed kennen. “Er zijn al genoeg uitdagingen wanneer je een onderneming opbouwt. Een goede verstandhouding maakt het allemaal een stuk gemakkelijker.” Alle partijen stappen trouwens ook in de raad van bestuur van Biocartis én hebben zich al bereid verklaard om ook mee te volgen in een volgende financieringsronde.

De interesse was, vooral in België, Nederland en Zwitserland, een stuk groter dan verwacht. “Ik heb dan ook een aantal mensen moeten ontgoochelen”, aldus Pauwels. Mogelijk stapt een aantal van hen aan boord bij de volgende financieringsronde.

Pauwels diepte tijdens onze afspraak trots een prototype van zijn technologie op. Hoewel hij het toestel omschrijft als het hart en de motor van de technologie, heeft het niet meer om het lijf dan een eenvoudig plastieken kaartje met ronde gaatjes. Maar schijn bedriegt. Het is een chip waarin duizenden door minitiaturisatietechnologie gefabriceerde en met het blote oog onzichtbare minuscule schijfjes zijn aangebracht. “Een testtube die 25.000 keer kleiner is dan normaal”, legt Pauwels uit. De schijfjes zijn digitaal gecodeerd en dus apart te identificeren. Op het chipkaartje wordt een druppeltje bloed of urine aangebracht, waarbij de moleculen aan de buitenzijde van de schijfjes zich hechten aan specifieke moleculen in de bloed- of urinedruppel. “Je kan simultaan een zeer groot aantal parameters testen. Dit vervangt honderden potjes die moeten worden getest in een klinisch labo.” Het chipkaartje wordt nadien in een draagbare leesmachine gestoken die snel ziektebeelden of afwijkingen kan detecteren.

Eind vorig jaar was het eerste prototype klaar. De eerste demonstraties zijn al achter de rug. “En dat is bijzonder goed gegaan.” Pauwels verwacht dat het systeem in 2011 op ruime schaal moet kunnen proefdraaien.

Thuis op vele markten

Pauwels mikt onder meer op toepassingen in huisartspraktijken, operatiekwartieren, verzorgingstehuizen, apotheken, luchthavens, veldhospitalen de eigen woonst tot zelfs cruiseschepen. “Ik noem het points of need“, zegt Pauwels, die voor zijn technologie ook veel toepassingsmogelijkheden ziet in derdewereldlanden, waar labo’s vaak in geen velden of wegen te bekennen zijn. “Ik droom ervan betere geneeskunde te brengen door het nattevingerwerk eruit te halen.”

Het toestel moet ook betaalbaar zijn. Dat kan met een ruw geschatte kostprijs van 10.000 tot 20.000 euro. “Laboratoria en ziekenhuizen willen wel meer dingen meten, maar zijn gebonden aan budgetten”, zegt Pauwels. “Voor één complexe test spreek je gemakkelijk over honderden tot enkele duizenden euro’s. Dat willen wij doorbreken. Cost efficiency, daar draait het om. De tijd is voorbij dat je innoveert en dan met een product op de markt komt dat zich wel richt op de juiste medische noden maar eigenlijk onbetaalbaar is.”

Biocartis ontwikkelt zowel toestellen voor het gebruik in laboratoria, als compactere versies voor die ‘points of need’. De industriële ontwikkeling van die toestellen geeft Biocartis uit handen aan onderaannemers. Ookde plastieken chips worden door partnerbedrijven geproduceerd. “Zodat wij ons kunnen focussen op ontwikkeling.”

Intussen zit ook de concurrentie niet stil. Maar de bedrijven die simultaan verschillende parameters testen, zoals het Amerikaanse Affymetrix, werken veelal met dure en grote toestellen die enkel inzetbaar zijn in grote labo’s.

Pauwels heeft intussen een onderzoeksteam van tien mensen bijeen. Enkele maanden geleden werd de groep uitgebreid met Geert Maertens, die bij Innogenetics een groot deel van de infectieziektenportfolio heeft ontwikkeld. “Ik wou dat ik hem vroeger had ontmoet”, zegt Pauwels, die blij is dat hij opnieuw zoals vroeger als wetenschapper-bedrijfsleider aan de slag is.

“Iedereen denkt dat ik in Zwitserland van ‘s morgens tot ‘s avonds ging skiën. Maar zo vul je je leven niet”, zegt Pauwels. “Die sabbatical liet mij toe om na tien jaar Tibotec eens afstand te nemen, ook van mezelf. Ik had tijd om te lezen, naar conferenties te gaan, en om te studeren. Ik heb veel wetenschappers gesproken en veel in labo’s rondgehangen. Maar na drie jaar had ik zoiets van ‘het is wel allemaal goed om daarover te lezen, maar het is nog te vroeg om louter als adviseur op te treden’. Ik had nog te veel energie. Ik wou met wat ik geleerd had iets doen”, zegt Pauwels, die niet uitsluit dat hij ooit nog terugkeert naar België. “Zeg nooit nooit”, besluit hij.

Door Bert Lauwers Foto’s Thomas De Boever

“Niet alleen het geld is belangrijk, ook wie investeert”