In 1921 ging de Amerikaanse economie kopje-onder en flirtte ze met een zware Depressie. Toch raakten de Verenigde Staten er weer bovenop zonder zware ingrepen van de Federal Reserve, de Amerikaanse Centrale Bank of de overheden. De financieel journalist James Grant heeft de geschiedenis van die ‘vergeten depressie’ te boek gesteld. Al is de titel eigenlijk overdreven. Het gaat veeleer om een zware recessie. Ze heeft amper een plaats gekregen in de geschiedenisboeken omdat iedereen zich daarna enkel nog de Grote Depressie van 1929 wist te herinneren.
In de nasleep van de Eerste Wereldoorlog kampten de VS met zware inflatie. Die was het gevolg van een massale transfer van goud van Europa naar Amerika aan het begin van de oorlog. Aangezien de VS trouw bleven aan de goudstandaard leidde dat tot een toename van de geldhoeveelheid en dus tot een stijging van de kredietverlening en de consumptie. Dat genereerde inflatie. Tussen 1914 en 1920 verdubbelden de prijzen. Om die inflatie te bestrijden, koos de Federal Reserve voor hoge rentevoeten. Maar daardoor viel de economie stil. Ze kromp met 10 procent, de aandelenkoersen halveerden en de werkloosheid piekte op 20 procent.
Wat zou je dan verwachten van een centrale bank en de regering? Belastingverlagingen, meer overheidsuitgaven en lagere intrestvoeten om de economie aan te zwengelen. Maar dat gebeurde niet. President William Harding deed niets. De rente bleef hoog en de slabakkende economie blokte de inflatie inderdaad af. Meer nog, de VS gleden weg in een deflatie. Minister van Handel Herbert Hoover vroeg president Harding de economie te stimuleren via een groot programma van overheidsinvesteringen, maar die weigerde dat te doen.
En zie: eind 1921 begon de economie plots weer aan te trekken. De Verenigde Staten hadden de dip overleefd. Volgens Grant door verstandig af te wachten. Het deflatoire effect van de hoge rentevoeten had de economie inderdaad doen stilvallen. De reële rente bedroeg op een bepaald moment 15 procent. De Amerikanen bleven hun consumptie uitstellen tot de prijzen voldoende verlaagd waren en ze besloten toen toch opnieuw aankopen te doen. Volgens Grant was dat het bewijs dat een economie geen monetair medicijn nodig heeft om uit een crisis te raken. Geduld oefenen is voldoende. Een ‘laissez-faire’-beleid zorgt ervoor dat een economische crisis zich vanzelf oplost.
De standpunten van Grant zijn zeer populair in bepaalde Amerikaanse Republikeinse kringen die vinden dat de massale geldinjecties van de Federale Reserve na de vastgoedbubbel van 2007-2008 een domme zet waren. De onzichtbare hand van de vrije markt en de rationele consument zorgen ervoor dat de economie zich altijd vanzelf corrigeert.
Grant doet hier de waarheid geweld aan. Het klopt dat een verkeerd overheidsingrijpen — te hoge rentevoeten te lang aanhouden — geleid heeft tot de zware recessie van 1920-1921. Maar hij vergeet erbij te vertellen dat de Federal Reserve in 1921 uiteindelijk toch koos voor een verlaging van de rentevoeten. Net op tijd. In de periode na 1929 zou het anders lopen. Met veel dramatischer gevolgen.
James Grant, The Forgotten Depression, Simon & Schuster, 2014, 254 blz., 35 euro
ALAIN MOUTON
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier