“De vakbonden ontlopen hun verantwoordelijkheid”

Rudi Thomaes werd één jaar geleden gedelegeerd bestuurder van het VBO. Hij hield zich schuil in de schaduw, maar nu komt hij fors naar buiten. In het debat over de eindeloopbaan verwijt hij de vakbonden kortzichtigheid. En hij pleit voor 6 % besparingen in de ambtenarij.

Rudi Thomaes ontvangt ons in zijn huis in Deurne. Een brede groene straat in de Antwerpse stadsrand. De huizen zijn er mooi, maar niet uitzonderlijk. Het nummer 176 is echter een parel. Een art-decowoning uit 1925 met een voorgevel die verraadt dat architect Jef Huygh eigenlijk een kerkenbouwer is.

In 1983 koopt de toen dertigjarige Rudi Thomaes dit huis, dat op hetzelfde ogenblik als monument wordt geklasseerd. De woning is een zorgenkind. Onder meer de voorgevel is in slechte staat. De grote stenen worden een voor een genummerd en er afgehaald. Maar dan blijkt dat heel wat stenen volledig verpulverd zijn. “We zijn op zoek gegaan naar de groeve waar de stenen vandaan kwamen,” zegt Rudi Thomaes. “Het was een mergelgroeve in de Maasvallei. Maar die kon de grote formaten niet langer leveren. We hebben dan, samen met onze architect, een nieuwe indeling van de stenen bedacht, met kleinere formaten. De gezonde stenen hebben we een artificiële groeve moeten geven om dezelfde grootte te suggereren.”

Ruim twintig jaar later staat Thomaes als gedelegeerd bestuurder van het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) opnieuw voor zo’n gigantische operatie. Heel wat stenen van het prachtige huis van de sociale zekerheid zijn verpulverd, ook al valt dat niet altijd op bij de eerste aanblik. De kathedraal van onze samenleving moet steen per steen gerestaureerd worden.

Ditmaal staat Thomaes er niet alleen voor. Maar dat lijkt geen voordeel. Vorige week gaven het ABVV en vooral het ACV een snoeiharde schop tegen het eindeloopbaandebat. Heel wat essentiële hervormingen – zoals een pensioenmalus – werden door de twee grote vakbonden afgezworen. Het ACV dreigde al met een nationale staking. Rudi Thomaes is onaangenaam verrast. “Met die blokkeringen maken de vakbonden een normaal overleg verschrikkelijk moeilijk,” zegt hij. “Het is onbegrijpelijk dat het ACV al in dit stadium de troepen mobiliseert. De vakbonden ontlopen hun verantwoordelijkheid om onze maatschappij te laten evolueren. Dat is niet goed voor het land, voor de werkende mensen en voor de vakbonden zelf. Ze vergeten dat het eindeloopbaandebat ook voor ons een moeilijk thema is. Wij hebben een klein jaar nodig gehad om tot een consensus te komen over onze standpunten. Maar wij nemen onze verantwoordelijkheid en kijken naar de lange termijn.”

TRENDS. Heeft verder overleg nog zin?

RUDI THOMAES (VBO). “We moeten blijven praten. Een andere weg is er niet.”

Welke beslissingen moeten er in het debat over de eindeloopbaan zeker worden genomen?

THOMAES. “Het principe moet de wortel én de stok zijn. Het bonus-malussysteem ( nvdr – een malus voor wie eerder op pensioen vertrekt, een bonus voor wie langer blijft werken) is veel effectiever als je de beide gebruikt. We hebben ook twijfels bij het tijdskrediet als gelijkgestelde periode voor de pensioenberekening. Centraal voor ons staat de individuele responsabilisering. Iedereen moet keuzes maken en daarvoor de verantwoordelijkheid nemen.

“Wat me ook stoort, is dat velen zeggen dat het brugpensioen een goedkope vorm van herstructurering is. Iedere werkgever weet dat herstructureren in België duur is.”

Maar zonder brugpensioen zou het nog duurder zijn?

THOMAES. “Dat wel, omdat het alternatief een naakte afdanking is en dan gebruik je voor het berekenen van de ontslagvergoeding de formule-Claeys. In Europa ken ik geen enkel land waar de ontslagpremie voor mensen met veel dienstjaren zo duur uitvalt. Men moet dus stoppen met zeggen dat het brugpensioen goedkoop is. En het zeker niet duurder maken.”

Werkgevers dragen ten overstaan van het brugpensioen twee petten. Het VBO is een tegenstander en pleit voor een afbouw, maar de individuele werkgever gebruikt het al te graag in zijn eigen bedrijf.

THOMAES. “Absoluut. Het VBO speelt hier zijn intrinsieke rol: nadenken over de langetermijneffecten. We moeten sectoren en individuele ondernemingen overtuigen om ook eventjes naar de lange termijn te kijken. Maar dat is heel moeilijk. Het dossier-Arcelor en andere dossiers die er morgen aankomen, zullen ons het leven zeker moeilijk maken.”

Kunt u akkoord gaan met een akkoord over de eindeloopbaan als een pensioenmalus daarvan geen deel uitmaakt?

THOMAES. “Dat zou ongezond zijn. Dan vervallen we weer in het eeuwige verhaal van alleen maar aanmoedigingen. Dat verhaal kan electoraal goed liggen, maar voor dit land en zijn burgers is het geen goede zaak. Want we kunnen het ons niet langer veroorloven. De burger betaalt het aan het einde van de rit toch allemaal.”

De sectorale loononderhandelingen zijn bijna afgerond. Wat is uw eindoordeel?

THOMAES. “Wij hebben een redelijke interprofessionele loonnorm afgesproken. Maar helaas zijn verschillende sectoren, onder een niet te aanvaarden stakingsdruk, te hoog gegaan. Het machtsspel wordt sterker in de mate dat wij onze processen verbeteren en meer just in time gaan werken. Dat doen we omdat we, gezien onze loonhandicap, productiever moeten zijn. Maar het maakt ons kwetsbaarder. En daarom zwichten ondernemingen sneller voor stakingsdruk. Zo worden de loonkosten duurder en moeten we steeds meer werkkrachten uitstoten en steeds meer delokaliseren. Een heel gevaarlijke vicieuze cirkel.

“Ik maak mij heel veel zorgen over hoe de vakbonden in bepaalde bedrijven met vuur aan het spelen zijn. Ik denk dan onder meer aan de Antwerpse chemie en petrochemie. Ze starten onderhandelingen, terwijl ze al 20 % duurder zijn dan Rotterdam. De vakbondsmensen in die ondernemingen hebben gekozen voor het financiële gewin op korte termijn, maar tegelijk voor een grenzeloze irritatie van de werkgevers en onvermijdelijk ook voor jobverlies.”

Grenzeloos is letterlijk te nemen.

THOMAES. “Ja. Je hebt de topman van Degussa in Duitsland gehoord ( nvdr – die dreigde met het niet uitvoeren van investeringen omdat de Antwerpse werknemers in staking waren gegaan). De vakbonden zijn de rekker aan het spannen tot hij springt. Dat wordt niet afgestraft door zichtbare delokalisaties, maar wel door gemiste mogelijkheden.”

U klaagt over de vakbonden, maar de werkgevers hebben zich ook niet veel verzet?

THOMAES. “Wél in de verzekeringssector! Maar het verlies dat bedrijfsleiders bij stakingen oplopen, is gigantisch. Een grote supermarkt met veel verswaren kan je met zes winkelwagentjes aan een ketting blokkeren. De marges zijn vandaag veel minder groot dan vroeger en dus is het effect zeer zwaar.”

In de distributie zijn het de grote groepen die hun wil hebben opgelegd om snel toe te geven op een duur akkoord.

THOMAES. “De meningen waren verdeeld. Het waren erg moeilijke besprekingen en dat zie je ook in andere sectoren. In het VBO handelen we nu als één blok. Nog nooit hebben we zo goed op één lijn gezeten met Unizo, UCM en de Boerenbond. Dat was zo tijdens de interprofessionele onderhandelingen en dat is nu ook zo tijdens het eindeloopbaandebat. Dat maakt het voor de vakbond weer wat moeilijker. Naast al de moeilijkheden die ze al hebben. Nadat ze vijftig jaar lang een steeds groter wordende cake mee hebben mogen verdelen, moeten ze nu een debat voeren over het in vraag stellen van verworven rechten. Dat is moeilijk. Het is een test over de rol die een vakbond kan spelen ten gunste van een normale gezonde evolutie van een land.”

Elio Di Rupo pleit voor een Marshallplan voor Wallonië. Een goed idee?

THOMAES. “In Luik, Charleroi en Bergen heerst echte armoede. Een Marshallplan is daar nodig. We moeten wel opletten dat we niet verzeilen in een government by announcement. Dat geldt trouwens voor heel België. Plannen consequent uitvoeren, is het moeilijkste deel.

“Het is belangrijk dat de audiovisuele media en vooral de televisiezenders, hun verantwoordelijkheid opnemen in de transformatie van ons land. Een goed plan is niks zonder een goede communicatie. We zullen in België niets ten gronde kunnen veranderen als we niet op een passende manier de televisie meekrijgen. Waarmee ik niet bedoel dat de televisie een propagandamachine moet worden. Maar de nieuwe generatie jongeren leest amper een boek, nauwelijks kranten, zeker geen Trends, maar ze kijken wel televisie. Vandaag moeten politici continu naar buiten treden; anders denkt de burger dat ze niet goed werken. En de pers lokt hen naar buiten. Het is een spel in twee richtingen, dat niet faciliterend werkt voor de fundamentele hervormingen die we nodig hebben. In verband met het Marshallplan voor Wallonië draagt de RTBf een grote verantwoordelijkheid.”

Moet de VBO-woordvoeder moeite doen om je in De Laatste Show te krijgen, of net niet?

THOMAES. “We moeten niet in De Laatste Show komen, wel in TerZake. We hebben echter een probleem met de ’17 seconden’-regel. We moeten de kunst van de oneliner beheersen, maar er zijn dingen die je niet in een oneliner kan zeggen.”

Luc Cortebeeck van het ACV zat wél in De Laatste Show.

THOMAES. “Binnen het ACV was dat geen evidente beslissing. Het zou ook bij ons een heel moeilijk debat zijn. Er zijn limieten.”

Europa zit in crisis. Heeft de Britse premier Tony Blair gelijk met zijn uitval tegen het landbouwbeleid?

THOMAES. “Ik ben ongerust over het Luxemburgse compromisvoorstel, waarbij op een verschrikkelijk harde manier de bijl wordt gezet in het zevende kaderprogramma voor onderzoek & ontwikkeling en waarbij er niets gebeurt aan de kant van de landbouw. Dat is geen verdedigbare oplossing. Als Blair pleit voor een evenwicht – wat inhoudt dat ook de landbouw inspanningen moet leveren – dan kan ik hem alleen maar volmondig steunen.”

Er bestaat veel kans dat in het najaar Angela Merkel kanselier van Duitsland wordt. Zal dat grote veranderingen met zich brengen?

THOMAES. “Absoluut. De Belgen doen er goed aan om een kijkje te gaan nemen in Duitsland, bijvoorbeeld over de diepgang van maatregelen. Met Merkel zal dat proces zeker niet worden teruggeschroefd. Als Duitsland nog drie à vier jaar op dezelfde manier blijft werken, zal het er opnieuw staan. Terwijl andere landen verder aanmodderen.

“In het verleden werd Europa vaak vooruitgeholpen doordat Duitsland en Frankrijk op één lijn zaten. Frankrijk is tot in 2007 gedeeltelijk geparalyseerd en Duitsland zal met Merkel dichter bij Blair aanleunen. Dat zou kunnen leiden tot meer ententes over het Kanaal.”

Evolueren we zo naar een meer Angelsaksisch Europa?

THOMAES. “Het zou kunnen leiden tot een nieuw Europees sociaal model, maar wel een model dat anders zal zijn dan het Amerikaanse. In Europa bestaat er een relatieve consensus dat we niet het Amerikaanse model moeten kopiëren. Maar het zal ook niet het Rijnlandmodel zijn.”

België is altijd welgevaren met een sterk Duitsland. Zullen we straks verrast opkijken als de stroom meer oostwaarts loopt?

THOMAES. “Als de Duitse markt weer sterk zal staan, blijft dat positief voor ons. Maar tegelijk zullen we ook een dynamiek krijgen doordat er nieuwe concurrenten komen wanneer Duitsland samenwerkt met landen uit het oosten. Daar zullen we het moeilijk mee hebben.”

Guido Muelenaer

“Wij willen besparingen in de overheid. Dat onderwerp ligt electoraal zeer slecht en dus moet het VBO op de barricade springen.”

“Dat het ACV al in dit stadium van het eindeloopbaandebat de troepen mobiliseert, is onbegrijpelijk.”